Alt du treng å vita om nynorsk i kommunepolitikken på 45 minutt!
Kva kan du som kommunestyrerepresentant gjere for nynorsken i kommunen din? Me inviterer alle kommunestyrepresentantar og folkevalde som ynskjer å setja seg meir inn i saksfeltet til digitalt seminar.
Nynorsk i opplæringa ved Synnøve Marie Sætre, senterleiar ved Nynorsksenteret på Høgskulen i Volda
– Born og unge sine språkrettar
– Språk i barnehage og skule
– Nynorsk i vaksenopplæringa
Nynorskkurs og andre tilbod frå LNK (Landssamanslutninga for nynorskkommunar)
ved Svein Olav Langåker, dagleg leiar i LNK
– Kurstilbod for lærarar i grunnskulen og sakshandsamarar
– Språkbruksplan
– KI, språkteknologi og kva kommunane må passa på
Gjeremålsliste for nynorsk folkevalde
ved Hege Lothe, informasjons- og organisasjonsrådgjevar i Noregs Mållag
– Oppvekstmelding (kjem i kommunestyret kvart år) – be om rapportering om nynorsk og tiltak for nynorsk
– Folkebibliotek og kulturpolitikk
– Dei fleste partia bør få betre nynorskpolitikk før dei går inn i valkampen.
Det seier leiar i Noregs Mållag, Peder Lofnes Hauge. Han har gått gjennom førsteutkasta til partiprogram frå dei ulike partia. Dei fleste er for lite konkrete, meiner han.
– Fleire parti har rett analyse av språksituasjonen – det er eit ujamt tilhøve mellom bokmål og nynorsk, og politikken må gjera noko med dette. Diverre er det for få effektive tiltak å sjå, seier han i ei pressemelding frå Noregs Mållag.
Håpar på mobilisering
No håpar han nynorskvener i alle parti mobiliserer inn mot landsmøta som skal ferdigstilla dei ulike programma. Særleg løftar han fram Noregs Mållag sine fem hovudkrav som viktige tiltak:
– Grunnlovfesting av jamstillinga mellom nynorsk og bokmål, styrking av sidemålsordninga, eit nynorsk kulturløft, at lærarutdanninga sikrar gode nynorsklærarar og tiltak for å gjera det like lett å vera nynorskbrukar som bokmålsbrukar på internett, er hovudprioriteringane våre. Vi håpar partia tek med seg så mange som mogleg av desse, seier Lofnes Hauge.
Sidemål
Særleg er sidemålsordninga viktig. Denne vil Mållaget halda på og styrkja:
– Vi fryktar heile ordninga er i fare. Difor vil vi at så mange parti som mogleg går til val på å halda fram med sidemålsordninga. Denne er ein berebjelke i norsk språk- og opplæringspolitikk. Høgre vil fjerna karakteren i skriftleg sidemål, Frp vil gjera opplæringa valfri, og i KrF er det dissens om sidemålskompetansen skal vera synleg på vitnemålet med eigen karakter eller ikkje, seier Lofnes Hauge.
– Sidemålsopplæringa må heller bli betre, starta tidlegare og ha gode, kompetente lærarar som kan engasjera og motivera elevane. Det er viktig at alle får tilgang til heile det norske språket, og då treng vi sidemålsopplæring. Denne gjev alle elevar høve til å meistra både bokmål og nynorsk, seier Peder Lofnes Hauge.
Avhengig av språkpolitikk
Mållagsleiaren seier det vil bli jobba hardt i tida framover for å gjera partiprogramma betre for nynorsken.
– Noregs Mållag er partipolitisk uavhengige, men nynorsken er avhengig av partipolitikk. Erfaring frå heile verda syner at språk treng gode rammer for å bli skrivne, lesne og lærte vidare. Alle språk treng god språkpolitikk, seier Lofnes Hauge.
Medlemsauken i Mållaget held fram, og 12. desember nådde Noregs Mållag 16 000 medlemer for fyrste gong sidan 1985.
– Medlemer er sjølve grunnlaget for ein medlemsorganisasjon, og dette medlemstalet vitnar om at nynorsksaka er viktig for veldig mange i 2024, seier leiar i Noregs Mållag, Peder Lofnes Hauge.
No er Mållaget 6000 fleire medlemer enn for tjue år sidan, 4000 fleire enn for ti år sidan og 2500 fleire enn for fem år sidan.
Nynorsken treng eit stort mållag
Alle språk treng språkpolitikk. Dette gjeld særleg nynorsk, som det minste av dei to norske skriftspråka.
– Nynorsken treng nynorskpolitikk, og Mållaget veit kva som trengst, seier Peder Lofnes Hauge. Med fleire medlemer ventar han fleire politiske oppturar i året som kjem.
Partiprogramma for det komande stortingsvalet er under arbeid, og dei politiske partia bør notera seg at rekordmange no er opptekne av målsak. Rikdomen i å ha to skriftspråk – som speglar både ordtilfanget, dialektmangfaldet og kulturen vår – er ein del av den norske identiteten som me må ta vare på.
Målreisinga treng målfolk
I fjor strøymde nye medlemer til Mållaget då Jon Fosse, som sjølv er medlem i Mållaget, takka nynorsken og målreisinga for nobelprisen. I år har lokale tillitsvalde i Mållaget verva over 1000 nye medlemer. Slik det ser ut no, aukar medlemstalet i alle 18 fylkeslaga frå i fjor.
– Eg er stolt av all innsatsen folk gjer for organisasjonen vår, seier leiar Peder Lofnes Hauge.
I 2023 hadde Noreg 72 498 nynorskelevar i skulen, ein nedgang på rundt 9000 samanlikna med 1993 då talet var 81 668.
Samstundes har bokmålselevar auka med over 176 000, til heile 556 741 elevar. Denne veksten i bokmålselevar er langt større enn nedgangen i nynorskelevar, noko som viser at nynorsk ikkje vert «flykta» frå, slik somme påstår.
Endringa er meir eit resultat av større samfunnstrekk som innvandring og utflytting frå distrikta til og rundt dei store bokmålsdominerte byane. Til dømes får dei fleste vaksne innvandrarar norskopplæring på bokmål – også i mange nynorskkommunar, sjølv om ungane har nynorsk som opplæringsmål. Dette er eit område vi kan påverke politisk, og det illustrerer kvifor Noregs Mållag er så viktig.
I dag møter vi nynorsk oftare enn for tretti år sidan. Nynorsk er synleg i fleire norske aviser og mediehus, og det er stadig meir nynorsk i appar, programvare og ulik språkteknologi. Dette gjer det enklare å produsere nynorsk i kvardagen. Litteraturen blømer, med både fleire bøker på nynorsk og yngre forfattarar som rekrutterer seg til nynorsklitteraturen. Nokre bokmålsforfattarar skriv til og med vekselvis på nynorsk og bokmål!
Populærmusikken er òg eit felt der nynorsk og dialekt står sterkt. I dag syng dei fleste som nyttar norsk, på anten nynorsk eller dialekt, medan bokmål tapar terreng til engelsk. Det er nynorsk og dialekt som er dei reelle alternativa til engelsk i musikk.
Haldningane til nynorsk har blitt langt betre dei siste 10–15 åra. Dei verste fordomane og ukvemsorda har minka, og fleire ser no på nynorsk som ein naturleg del av det språklege mangfaldet i Noreg. Dette kan henge saman med at vi i dag er meir opne for ulike språklege uttrykk i eit fleirkulturelt samfunn. Eit døme på denne endringa er Haugesund, ein tradisjonell bokmålskommune som no ynskjer å bli språknøytral – fordi det blir vurdert som meir inkluderande for både innbyggjarar og tilsette.
Walisiske styresmakter har vist korleis politisk vilje kan styrkje eit minoritetsspråk. Etter hundreår med undertrykking er talet på walisiskbrukarar no aukande, med over 600 000 brukarar i Wales og England. Målet om 1 million walisiskbrukarar innan 2050 er kombinert med økonomiske tiltak for å nå målet. Dette er førebiletleg og eit klart døme på at språk ikkje berre handlar om bruk, men også om politikk.
Med snart 16 000 medlemer har Noregs Mållag det største medlemstalet sidan 1985. Det gjev oss makt bak dei politiske krava vi stiller til styresmaktene. Dess fleire vi er, dess betre jobb kan vi gjere for nynorsken og dei norske dialektane. Mange melder seg inn når nynorsken er under press, men også når det er noko å feire – som då Jon Fosse fekk Nobelprisen i litteratur i fjor. Dette viser at det er eit sterkt ynske i folket om å styrkje nynorsken og sikre han ei lys framtid.
I ei tid der engelsk dominerer akademia, næringslivet og kulturen, er det viktigare enn nokon gong å styrkje norsk språk. Rikdomen i å ha to skriftspråk – som speglar både ordtilfanget, dialektmangfaldet og kulturen vår – er ein del av den norske identiteten som vi må ta vare på. Det har aldri blitt skrive meir nynorsk enn i dag. Du er velkomen med på laget!
SV vil prioritera fire millionar til nynorske læremiddel for vaksne innvandrarar og éin million i støtte til Noregs Mållag.
– Det svært gledeleg at SV ser det skrikande behovet for læremiddel på nynorsk for vaksne innvandrarar, seier styreleiar Sara Hamre Sekkingstad i Nynorskkommunane – LNK etter at SV la fram det alterative statsbudsjettet sitt torsdag 7. november.
Det er ni år sidan sist det vart løyvd midlar over statsbudsjettet til nynorske læremiddel for vaksne innvandrarar.
– På dette feltet har nynorsk vore nedprioritert for lenge, og det er på høg tid å gjera noko med det. Me har ein offisiell norsk språkpolitikk og ei språklov som seier at det offentlege har eit særskilt ansvar for å fremja nynorsk på alle samfunnsområde. No ønskjer me lukke til i forhandlingane med regjeringspartia Senterpartiet og Arbeidarpartiet, og forventar at fleirtalet på Stortinget rettar opp i dette, seier Sara Hamre Sekkingstad.
– Å støtta opplæring i nynorsk for vaksne innvandrarar er både eit godt disktriktstiltak og eit godt integreringstiltak, seier dagleg leiar i Nynorskkommunane – LNK, Svein Olav B. Langåker.
Barn og foreldre lærer forskjellige skriftspråk
I mange kommunar er det slik at vaksne innvandrarar lærer bokmål i vaksenopplæringa, medan borna deira lærer nynorsk på skulen.
– Det er opplagt at det ikkje bidreg til god språkopplæring at dei lærer ulike språk og ikkje kan dra nytte av kvarandre i innlæringa. Språk og integrering heng tett saman. Det er ein stor fordel å læra språket som blir brukt der du bur, og mange stader er det å læra nynorsk i vaksenopplæringa også ein enklare inngang til det lokale talemålet, Svein Olav B. Langåker.
Forsking viser at innvandrarar som brukar det lokale språket vert meir positivt mottekne både i lokalmiljøet og til dømes i jobbintervju.
Trong for nynorskløft
Nynorskkommunane er glade for at SV òg går inn for éin million i auka støtte til Noregs Mållag, og tre millionar til Teater Vestland og 2,5 millionar til Jakob Sande – senter for forteljekunst i Dale i Sunnfjord.
– Om me skal nå dei språkpolitiske måla Stortinget har vedteke, trengst det likevel eit endå større løft i løyvingane til effektive nynorsktiltak. Ei samla nynorskrørsle i Nynorsk forum har spelt inn fleire tiltak som er nødvendige for å nå dei måla Stortinget har vedteke for språkpolitikken vår, seier Sara Hamre Sekkingstad.
Blant anna er det eit stort behov for eit løft for nynorske barnebøker og eit krafttak for nynorsken i dei områda der han er under ekstra press.
Falturiltu-seminaret samlar forfattarar, forlagsfolk, fagfolk, forskarar, studentar, lærarar, bibliotekarar og andre som jobbar med formidling av nynorsk barne- og ungdomslitteratur.
Torsdag 7.11 kl. 10:00 – 15:00 Høgskulen på Vestlandet, Campus Stord Påmeldingsfrist: 4. november
Frå 10:00 Registrering
10:15 OPNING – LESELYST OG SKULEBIBLIOTEK
Regjeringa har i år publisert sin nye Leselyststrategi, men har møtt ein god del motbør i det litterære fagfeltet. Kvar står Kulturrådet, og kva kan me gjera for framtida til skulebiblioteket? Ved rådsleiar i Kulturrådet, Sigmund Løvåsen.
10:30 NYNORSK FORMIDLING I BIBLIOTEKA
Fredrik Hope ved Nynorsk kultursentrum har forska på korleis nynorsk blir formidla i folkebiblioteka. Kva er ståa til nynorsk ute i biblioteka, og kvifor er det slik?
11:00 – 11:15 Kaffipause
11:15 BARNEBOKKRITIKK SKULAR PÅ SKULEN
Kva plass har skulen i den norske barne- og ungdomslitteraturen? På kva måte gjer den seg gjeldande? Korleis blir lærarane presenterte, og korleis står det til med skulevegringa? Klassekameratane, mobbinga, venskapen? Har læringa nokon plass i denne litteraturen, eller handlar det mest om det sosiale? Med forfattar Arnt Birkedal, Ingunn Røyset og Anders Totland. Samtaleleiar er redaktør i Barnebokkritikk, Ingvild Bræin.
12:15 – 13:00 Lunsj
13:00 KORT og GODT
Ulike leseprosjekt som kan inspirera og skapa leseglede blir presentert.
– Podkasten Barneboktipset, laga av Heidi Fagna og Ingvild M. Hovden på Nynorsksenteret
– Siv Pettersen om bildebokprosjekt for ungdomstrinnet.
– Elevar frå Nysæter ungdomsskule fortel om korleis det er å vera juryklasse på U-prisen.
– Lærar og skulebibliotekar Synnøve S. Koløen om korleis dei har jobba med omorganiseringa av skulebiblioteket.
13:30 UNGDOM I LITTERATUREN?
Elin Steingrunde er førsteamanuensis ved Høgskulen på Vestlandet, og har forska på korleis ungdomslivet blir spegla i litteraturen. Kva skal til for å konstruera eit ungdomsliv, kor ekte er det og kven skal ungdomane spegla seg i?
14:00 – 14:10 Kaffipause
14:10 STREK OG STRIPE – TEIKNESERIEFORMIDLING
Kan teikneserien vera ein god inngang til leseglede, og kva er beste måten å formidla den på? Kva erfaringar har teikneskaparane sjølv? Er bibliotekarar opptekne av teikneseriar på same måte som tradisjonelle bøker? Og kva tenkjer Kulturrådet om satsinga på teikneserien framover?
Samtale med teikneserieskaparane Ida Neverdahl og Øystein Runde, bibliotekar Odd Harald Vestrheim Opdal, og rådsleiar i Kulturrådet, Sigmund Løvåsen. Samtalen er leia av Are Edvardsen (redaktør i Überpress).
I år er både LNK og Nynorsk kultursentrum med Noregs Mållag på Nynorskstafetten.
Sidan 2013 har Norsk Målungdom og Noregs Mållag reist rundt i landet kring tre veker kvar haust for å samle og spreia kunnskap om nynorsk. LNK var med for første gong i fjor, og no i år er òg Nynorsk kultursentrum og Nynorsksenteret med som samarbeidspartnar.
Frå Nordhordland til Agder
Årets stafett går mellom 28. oktober til 15. november i Nordhordland, Sunnhordland, Indre Agder og på Haugalandet.
Nynorskstafetten går til randsoneområder der nynorsk er under press. Gjennom stafetten snakkar Noregs Mållag, Norsk Målungdom og andre nynorskorganisasjonar med alt frå ordførarar, bedrifter, rektorar, lærarar til elevar for å høyra kva som skal til for å gjera det lettare å bruka nynorsk i deira område. Målet er å lytta, læra, spreia kunnskap og gje ny kveik i arbeidet for nynorsk.
Nynorskkommunane – LNK skal mellom anna delta på møte med kommuneleiinga og rektorar i fleire medlemskommunar – og skal òg bidra på inspirasjonssamlingar for lærarar og andre samlingar.
Dagleg leiar i LNK, Svein Olav B. Langåker, dagleg leiar i Noregs Mållag Gro Morken Endresen og Olav Øyehaug Opsvik, direktør i Nynorsk kultursentrum. Foto: Erik Grov, Noregs Mållag
Nynorsk litteratur til skular i randsonene
I 2024 er Nynorsk kultursentrum med på Nynorskstafetten, og tek sine etappar med eit mangfaldig kulturprogram.
– Me har lagt vekt på å syne fram litteratur og kultur på nynorsk, særleg i skulane. Det er særleg viktig at elevar i områda der nynorsk er under press får oppleve aktuell og sterk nynorsk litteratur, seier Olav Øyehaug Opsvik, direktør i Nynorsk kultursentrum i ei pressemelding.
– Det har òg vore viktig for oss å samarbeide med og stø lokale aktørar, slik som Nynorskdagane i Alver, Blest litteraturfestival i Tysvær og barnelitteraturfestivalen Falturiltu på Stord, legg Opsvik til.
I veke 43 i stafetten skal forfattar Inger Johanne Sæterbakk vitje ungdomsskular i Alver, før nynorske barneskular i Bergen og Øygarden i Nordhordland får forfattarbesøk av Erling Braut Haaland-biograf Ørjan Zazzera Johansen.
I veke 44 sender Nynorsk kultursentrum, Blest og Falturiltu ut teikneserieskaparane Ida Neverdahl og Øystein Runde til nynorskskular i Tysvær, Sveio, Karmøy og Vindafjord.
I veke 45 reiser Zazzera Johansen til barneskular i Sirdal, Kvinesdal, Lyngdal, Åseral, Hægebostad og Evje og Hornnes. Skulane som får besøk får òg ei bokgåve med bøker av forfattarane.
– I Indre Agder er det fleire nynorskskular i same situasjon, ved å vera mindre skular i bokmålsdominerte områder. Difor er det veldig bra at Noregs Mållag, dei lokale mållaga og Nynorsksenteret skipar til inspirasjonsseminar for lærarar på desse skulane. Nynorsk kultursentrum bidreg med eit forfattarbesøk med Heidi Marie Vestrheim, som skal fortelja om den prisvinnande boka Jenny Fender, fortel prosjektleiar og konservator Fredrik Hope.
Linda Eide held føredrag for Nynorsk bedriftsforum og Nynorskstafetten i Knarvik og Ølen. Foto: Pressefoto
Nynorsk i næringslivet og forfattarkveldar
I Haugesund og på Stord blir det forfattarkveldar med Bjørn Sortland, som lanserer ny bok denne hausten. Arrangementa er i samarbeid med Falturiltu og Haugesund Mållag og Ungdomslag.
– I Knarvik og i Ølen samarbeider vi med Nynorsk bedriftsforum og lokale aktørar for å fremje nynorsk og godt språk i næringslivet. Linda Eide held føredraget Klinkande uklart om kor viktig det er med tydeleg språk, og Nynorsk bedriftsforum informerer lokale bedrifter om jobben dei gjer for å gjera det like lett å vera nynorskbedrift som bokmålsbedrift, avsluttar Fredrik Hope.
Å støtta opplæring i nynorsk for vaksne innvandrarar er både eit godt disktriktstiltak og eit godt integreringstiltak.
Det er eit skrikande behov for læremiddel på nynorsk for vaksne innvandrarar. Det viser ei undersøking me Nynorskkommunane – LNK har gjort blant dei 85 medlemskommunane våre.
Det er ni år sidan sist det vart løyvt midlar til dette over statsbudsjettet. Me har ein offisiell norsk språkpolitikk og ei språklov som seier at det offentlege har eit særskilt ansvar for å fremja nynorsk på alle samfunnsområde. På dette feltet har nynorsk vore nedprioritert for lenge, og det er på høg tid å gjera noko med det.
Barn og foreldre lærer forskjellige skriftspråk
I mange kommunar er det slik at vaksne innvandrarar lærer bokmål i vaksenopplæringa, medan borna deira lærer nynorsk på skulen. Det er opplagt at det ikkje bidreg til god språkopplæring at dei lærer ulike språk og ikkje kan dra nytte av kvarandre i innlæringa.
Språk og integrering heng tett saman. Det er ein stor fordel å læra språket som blir brukt der du bur, og mange stader er det å læra nynorsk i vaksenopplæringa også ein enklare inngang til det lokale talemålet. Forsking viser at innvandrarar som brukar det lokale språket vert meir positivt mottekne både i lokalmiljøet og til dømes i jobbintervju.
Godt integreringstiltak
Den siste rapporten frå IMDi om korleis det står til med integreringa i Noreg peikar på at fleire blir buande i kommunen dei fyrst vert busette i. Då er det særleg viktig å leggja til rette for at kommunane kan ta imot vaksne innvandrarar med det språket dei skal møta i den nye kvardagen sin og ruste dei til framtidig arbeid i kommunen.
Når me ser på kommunane som tilbyr nynorsk i vaksenopplæringa, så viser tal frå SSB i 2020 at eit snitt på 62 prosent av innvandrarane i desse kommunane hadde fått seg jobb eller tok utdanning eitt år etter fullført introduksjonsprogram. Det er 12 prosentpoeng meir enn snittet for kommunane.
Ekstra krevjande
Det er framleis mange nynorskkommunar som ikkje tilbyr nynorsk i vaksenopplæringa, og det er særleg læremiddelsituasjonen som blir trekt fram som årsak til det. Når det ikkje blir løyvt midlar til læremiddel på nynorsk, blir det krevjande å driva opplæring på nynorsk. Marknaden er for liten til at forlaga gjer dette sjølv, og Opplæringslova og kravet til parallellutgåver gjeld ikkje i vaksenopplæringa.
Det skjer mange endringar på feltet no med både nye læreplanar og overgang til modulbasert opplæring. Det gjer det endå viktigare at det vert blir utvikla nye læremiddel no, og då må det koma midlar til det.
Etterslepet er allereie enormt, og ein kan ikkje la det bli større.
Kvam herad vart i dag, måndag 21. oktober, kåra til årets nynorskkommune 2024.
Kvam herad har fått prisen for: «sitt språklege medvit, for sin aktive bruk av målet og for å invitera verda inn i nynorsken.
Prisen vert delt ut kvart andre år og er på 200.000 kroner.
Nynorsk i vaksenopplæringa
I år la juryen særleg vekt på korleis kommunane sikrar at innvandrarar og flyktningar får eit godt tilbod for opplæring i og på nynorsk.
Opplæring på nynorsk kan gjera integreringa i lokalsamfunnet lettare,
og vera til støtte for å læra seg den lokale dialekten. Kvam var blant dei første til å bruka nynorsk i vaksenopplæringa for om lag 20 år sidan.
– Kommunen har brøyta veg for andre kommunar ved å sjølve omsetja læremiddel til
nynorsk, og ved å arbeida andsynes forlag og andre for å få læreverk på nynorsk.
Dette gjeld også for digitale læringsressursar, der dei gjer ein god innsats for å få
desse på nynorsk, skriv juryen i grunngjevinga si.
Kultur- og likestillingsminister Lubna Jaffery delte ut prisen på Nasjonalbiblioteket i Oslo. Ordførar Torgeir Næss tok i mot prisen og takka på vegne av Kvam herad. Foto: Svein Olav B. Langåker
– Knyter oss tettare
Kultur- og likestillingsminister Lubna Jaffery delte ut prisen på Nasjonalbiblioteket i Oslo. Ordførar Torgeir Næss tok i mot prisen og takka på vegne av Kvam herad.
– Nynorsken knyter oss nærare til kvarandre, og nærare til røtene våre. Språket bidreg såleis til integrering på fleire plan, både for innfødde og tilflytta innbyggjarar, sa han då han tok i mot prisen.
– Krev ekstra innsats
Rådmann Anita Hesthamar, Kjell Arne Gjøn, rektor ved vaksenopplæringa i Kvam og Kari Weltzien Vik, administrativ rådgjevar var med og heldt faginnlegget frå Kvam herad i lag med ordførar.
– Det krevst ekstra innsats å vera ein nynorskkommune. Då er det stas og motiverande å få ei slik anerkjenning for arbeidet som våre medarbeidarar har lagt ned over lang tid, seier rådmann Anita Hesthamar.
Får skryt frå juryen
Dagleg leiar i LNK, Svein Olav B. Langåker, har sete i juryen, saman med Margrethe Kvarenes frå Språkrådet, Gro Morken Endresen frå Noregs Mållag, Osterøy-rådmann Ingvild Kjersti Hjelmtveit frå KS og Gaute Øvereng frå Nynorsk kultursentrum.
– Kvam herad vinn prisen Årets nynorskkommune 2024 for sitt språklege medvit, for
sin aktive bruk av målet og for å invitera verda inn i nynorsken, skriv juryen.
Vinnarkommunen arbeider systematisk for at dei tilsette og folkevalde skal få
opplæring i å skriva klårt, tydeleg og korrekt nynorsk. Her nyttar kommunen ei rekkje
verktøy og hjelperåder, som òg er tilgjengelege for publikum på nettstaden til
kommunen.
Den offentlege språkbruken viser positive tendensar: I fjor brukte ti av 168 underliggjande statsorgan bokmål og nynorsk i tråd med krava i språklova, mot berre eitt statsorgan året før. Det viser nye tilsynstal frå Språkrådet. Samtidig er etterlevinga totalt sett altfor dårleg.
I 2022 var det berre Medietilsynet som oppfylte krava, og som trona åleine på toppen av
pallen. I 2023 fekk tilsynet selskap av desse statsorgana: Nasjonalt klageorgan for helsetenesta, Tryggings- og serviceorganisasjonen til departementa, Vegtilsynet,
Bioteknologirådet, Riksantikvaren, Statsbygg, Lotteri- og stiftelsestilsynet, Riksadvokaten og Norec.
I tillegg til dei underliggjande statsorgana er det fire departement som har oppfylt krava i
2023: Energidepartementet, Landbruks- og matdepartementet, Kunnskapsdepartementet og Klima- og miljødepartementet. Når me legg saman tala for alle departementa og Statsministerens kontor, er vekslingskravet for ny tekst i stortingsproposisjonar og -meldingar oppfylt for første gong sidan målingane starta i 1994. I 2023 vart 25 prosent av all ny tekst på regjeringa.no (felles nettstad for alle departementa) publisert på nynorsk.
Positiv utvikling
Totalt sett gjekk nynorskbruken opp for dei underliggjande verksemdene i staten. Det var fleire verksemder som brukte minst 25 prosent nynorsk i sosiale medium (frå 36 i 2022 til 46 i 2023), i ny tekst på nett (frå 13 i 2022 til 26 i 2023) og totalt på nett (frå 8 i 2022 til 14 i 2023).
– Resultata vitnar om mykje godt språkarbeid hos verksemdene som oppfyller kravet i lova. Me ser i tillegg ei positiv utvikling hos ein del andre verksemder som i 2023 ikkje heilt når vekslingskrava i lova. Det er sjølvsagt gledeleg, seier direktør i Språkrådet, Åse Wetås, i ei pressemelding.
Det kan vera fleire årsaker til at verksemdene no bruker meir nynorsk: større respekt for regelverket etter at språklova tredde i kraft, bruk av automatisk omsetjing, betre rettleiing, ein tettare tilsynsdialog og auka datakvalitet er moglege forklaringar.
Eit demokratisk problem
Samtidig ser Språkrådet at 94 prosent av verksemdene i staten stadig ikkje klarer å oppfylla lovkrava me har vurdert dei etter i 2023.
– Eitt av formåla med språklova er å fremja nynorsk, som er det minst brukte skriftspråket. Det er eit stort demokratisk problem at det er mykje vanskelegare å vera nynorskbrukar enn bokmålsbrukar. Offentlege organ skal ikkje forsterka denne forskjellen ved å gjera nynorsk usynleg eller utilgjengeleg, seier Wetås.
Ho minner om at det er eit leiaransvar å følgja opp språklova og språkpolitikken.
– Alle leiarar i staten må bli merksame på at systematisk nynorskarbeid i verksemdene handlar om å gjera språket synleg og tilgjengeleg, og å leggja til rette for likeverdige tenester til innbyggjarane. Eg forventar at kollegaene mine har like gode rutinar for å følgja regelverket på språkfeltet som dei har for å etterleva andre regelverk, til dømes reglar for økonomistyring eller arbeidsmiljø, seier Wetås.
Slik jobbar Språkrådet for å få meir og betre nynorsk
Sjølv om verksemdene blir målte på tal og prosent, er det viktig å hugsa kva som er det
underliggjande formålet med regelverket: å sikra gode og likeverdige tenester til innbyggjarane og å styrkja nynorsk som bruksspråk.
– Samtidig som statsorgana jobbar for å bruka meir nynorsk, jobbar Språkrådet for å
utvikla seg som tilsynsorgan. Me er ikkje ute etter å løfta peikefingeren, men å hjelpa staten med å få på plass gode rutinar, slik at språkarbeidet blir ein del av arbeidet med å sikra høg kvalitet i tenestene til innbyggjarane, avsluttar Wetås.
– Kulturminister Lubna Jaffery (Ap) fortener skryt for å auke løyvingane til Det Norske Teatret. Det vil gje meir nynorsk teatermagi i åra som kjem.
Det seier leiar i Noregs Mållag, Peder Lofnes Hauge. Han er glad for teatermillionane, og ei lita løyving til Kulturrådet, men saknar eit heilskapleg nynorskløft i statsbudsjettet.
– Om vi skal nå dei språkpolitiske måla Stortinget har vedteke, trengst det eit solid løft i løyvingane til effektive nynorsktiltak. Noregs Mållag, Det Norske Samlaget og Nynorsk kultursentrum bidreg alle til å oppfylle offisiell norsk språkpolitikk og treng meir pengar, seier Peder Lofnes Hauge i ei pressemelding.
Reknar med nynorskpakke frå SV
Når Arbeidarpartiet og Senterpartiet no skal sikre fleirtal for budsjettet sitt, har mållagsleiaren store forventingar til SV.
– Når heilskapen manglar frå regjeringa, må SV styrkje nynorskprofilen i statsbudsjettet. Alle nynorskorganisasjonane har sagt at auka løyving til Noregs Mållag er førsteprioritet. Det må SV merke seg, seier Peder Lofnes Hauge.
På vegner av nynorskopplæringa ynskjer han seg auka løyvingar til læremiddel.
– SV skal omprioritere fleire milliardar. For relativt små summar kan SV sikre nynorske læremiddel i grunnskulen, høgare utdanning og vaksenopplæringa. Det er avgjerande for kvaliteten på opplæringa. Målrørsla stolar på SV no, seier Peder Lofnes Hauge.
Kultur- og likestillingsdepartementet skal dela ut prisen «Årets nynorskkommune» 2024. Prisen, som er på 200 000 kroner, går til ein kommune eller fylkeskommune som tar særleg godt vare på det nynorske skriftspråket.
Juryen vil prioritera kommunar eller fylkeskommunar som viser til:
aktiv bruk og synleggjering av nynorsk i (fylkes)kommunale planar, kommunikasjonsarbeid og kulturarbeid
eigne retningsliner for nynorskbruk i (fylkes)kommunen og opplæringstilbod for tilsette
tiltak som fremjar bruk av nynorsk i næringslivet
opplæringstilbod for innvandrarar og flyktningar på nynorsk
tidleg nynorskinnsats i barnehagar og barneskule
tiltak som utvidar bruken av nynorsk eller fremjar bruken av nynorsk på nye område
I år vil juryen leggja særleg vekt på korleis kommunane sikrar at innvandrarar og flyktningar får eit godt tilbod for opplæring i og på nynorsk.
I juryen sit også representantar for Nynorsk kultursentrum, Landssamanslutninga av nynorskkommunar, Noregs Mållag og KS.
Kven som helst kan nominera
Alle som er nøgde med nynorskarbeidet i ein kommune eller fylkeskommune, kan føreslå ein kandidat til prisen. Det er fullt mogeleg å nominera kommunar og fylkeskommunar som har vore med i tevlinga før. Språknøytrale kommunar kan òg nominerast.
Fristen for å nominera kommunar og fylkeskommunar er 15. september 2024. Prisen skal delast ut av Kultur- og likestillingsministeren 21. oktober i Oslo.
Me bruker cookies og andre tekniske løysingar for å forbetra opplevinga di av nettstaden vår, analysera bruksmønster og levera relevante annonser. I den oppdaterte personvernerklæringa vår kan du lesa meir om kva for informasjon me samlar inn og korleis denne blir brukt.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
