Denne gongen vil eg skriva om Garborg. Han held på å få seg eit flott senter i Bryne, aller mest tenkt for ungdommen, ser eg. Det er fint, men eg vil dela naturskildraren med dykk. Han som kanskje er mest kjend
for starten på Fred:
Utanfor, i vest, bryt havet på mot ei sju milir lang låg sandstrand. Det er sjølve havet, Nordhavet, breidt og fritt, ukløyvt og utøymt.
Stemninga er sett når du kan ta til slik på ein roman.
Eg las opp att Kolbotnbrev nyleg og kom over ei uversskildring, uver i naturen – og uver i sinnet. Han er oppsagd i Statsrevisjonen, ho Hulda går i byen og græt, og han kokar graut og sturer i Kolbotnen. Det dregst til med
mørke makter:
Austhimilen svartnar og svartnar; alle skiftingar av svart er der: ljost gråsvart, tungt gråsvart, likkisteblåsvart, halvgrønt-blåsvart; eg såg aldri slikt. Men frå nordvest stend det liksom ein ljoske, ein uhugleg, unatturleg
ljoske; det er ikkje skin av sol og ikkje av måne, det er som himilen attum skylage stod i brand. Slike fargar var det i mine rædde barndomsdraumar um domedag.
… Den gule ljosken i nord aukar og legg eit underleg daudt skin yvi alt. Austhimilen svartnar; blåsvartnar.
og meir trugande rundt Garborg, den tyngjer han ned, heilt til smellen kjem:
Hjarta kvelver seg rundt uppe i halsen på meg; fyrr eg fær samla meg att bryt tora ut i ein fæl smell, ein skakande, ein grunnsmell, so jordkula liksom gjev seg på aksen sin. Brake breider seg burt gjennom alle himlar, med skrell og skòt, i lange, skakande rullingar, i tvere, bratte sprang; jagar skangrande og brultande frametter åsryggine med smelling og bròt mot bergsidur og berghamrar og ramlande atterslag frå hausar og høge fjell. So sturtar det ned, fossar, susar, sjoar med regn; himilen slepper seg ned i brå flaum, i vill, skræmeleg syndflod. Og laust gjeng det med skimt i skimt og smell i smell; det er ragnaròk; eg spring som for live.
Somme er redde for at nynorsken døyr viss me ikkje endrar norma, gjer språket moderne. Andre vil ha oss med attende til dei klassiske formene. Nei, nynorsken kjem aldri til å døy. Me har diktarar som har gjeve han
ævegaranti.
