Kristin Fridtun er ei kjend stemme for Dag og Tid sine lesarar. No har ho leikt seg med kvardagsorda våre i boka Norsk etymologisk oppkok.
Det byrja litt tilfeldig, seier ho: Fordi ho sleit litt med å finne noko å skrive om i avisa, byrja ho å leite litt i ordboka etter ord.
– Eg fann for eksempel ordet fot og bruken av det i fraser som kaka fekk føter å gå på. Slik såg eg lyset.
Nytt liv i orda
Og slik vart boka til. Det handlar om å ta vanlege ord som folk trur ikkje er noko vidare spennande, riste liv i dei og sjå nærmare på bruksområda, fortel Fridtun.
Og det finst mange ord å ta av, så ho blir nok ikkje ferdig med det første, meiner ho.
Arbeidsmetoden består stort sett i å tråle ordbøker, aller helst nynorsk ordbok, etter ord som har ein litt merkeleg bruk, og så er ho i gang. Som eit døme på eit ord som kanskje betyr noko anna enn det vi har tenkt på, trekkjer ho fram ordet bonde.
– Ordet stammar frå ordet búa som frå gammalt av betyr ein buande. Og det vil vel seie at vi alle er bønder, ler Fridtun.
Sjekkar med Aasen
Trass i den leikne tilnærminga ho har til kvardagsspråket, så er språk ei alvorleg sak for forfattaren. Ho er oppvaksen på Elverum, med bokmål som skriftspråk og ei dialekt som gjekk frå breitt flatbygdmål til plant bokmål opp gjennom skuleåra. Men i 18-årsalderen oppdaga ho nynorsken, og det skulle bli hennar store prosjekt.
No snakkar ho om Ivar Aasen med stor varme og respekt, og ho har pålagt seg sjølv eit munnleg språkregime som inneber å ta i bruk gamle talemåtar frå flatbygda att. Men der ho ikkje lenger finn orda i dialekta si, der brukar ho nynorsk.
– Då seier eg heller medvit enn bevissthet, seier ho og meiner alle burde tenkje meir på å bruke nynorsk i talemålet. Sjølv har ho ein grei leveregel viss ho er i tvil om kva ho ord ho skal bruke: – Då sjekkar eg kva Ivar Aasen ville ha gjort.
