– Det er vanskeleg å måle om det er effekt av politisk tv-reklame, seier professor Hanne Marthe Narud ved Universitetet i Oslo.
Debatten om ein skal tillate politisk tv-reklame i norske tv-stasjonar er ennå ikkje over. Men kva effekt kunne ein slik reklame ha fått?
Professor Hanne Marthe Narud viser til at denne typen politisk reklame truleg ville ha blitt kostnadsdrivande i den norske valkampen med mindre det vart innført visse typar reguleringsregime. Ho viser til at dette er gjort i ei rekkje andre land.
– Truleg ville dei minste partia ha tapt i konkurransen med dei større sidan dei ikkje har dei same økonomiske midla tilgjengelege, seier ho til LNK-avisa og viser til at det i så fall er stikk i strid med dommen frå Den europeiske menneskerettsdomstolen (DEM).
– Tilhengarane meiner at omsynet til ytringsfridomen tilseier at dei politiske partia bør ha høve til å bruke politisk tv-reklame utan at bodskapen vert filtrert av media. Motstandarane meiner derimot at dei mindre partia vil lide dersom tv-reklame vert lov. Dei meiner også at denne typen reklame vil gi sterke føringar i retning av mindre informasjonsbaserte valkampar, der reklamespråket vil styre mykje, skriv Narud i eit lesarbrev i Dagsavisen i januar dette året.
– Det er ikkje lett å isolere effekten av politisk tv-reklame. Me veit til dømes at påverknaden frå venner og kjende tel meir enn påverknaden frå media når me skal bestemme oss før eit val, seier Narud.
Ho legg likevel vekt på at tv er eit sterkt og visuelt medium der politikarane tener på å ha slipte og korte kommentarar.
– Det er eit medium som krev sin mann og si kvinne. Men det betyr ikkje at det nødvendigvis er i dette mediet ein får mest kunnskap. Både avis og radio er ofte meir djuptgåande, meiner ho.
Framleis forbod
Bakgrunnen for saka er at TV Vest ved lokalvalet i 2003 sende reklameinnslag for Pensjonistpartiet i Rogaland som var i strid med kringkastingslova. Resultatet vart at Statens medieforvaltning gav tv-stasjonen eit gebyr. I etterkant gjekk TV Vest til søksmål mot staten, som vart frikjend i Oslo Tingrett og seinare i Høgsterett. TV Vest tok så saka vidare til Den europeiske menneskerettsdomstolen (DEM) i Strasbourg.
DEM konkluderte i desember 2008 med at forbodet mot at Pensjonistpartiet fekk kjøpe politisk reklame, var eit brot på den europeiske menneskerettskonvensjonen. I hovudsak meinte DEM at for enkelte parti kan tv-reklame vere den einaste sjansen til å få tv-dekning. Regjeringa anka ikkje dommen i DEM, likevel er det framleis forbod mot politisk tv-reklame i Noreg.
– Me har kome fram til ei løysing der også dei små partia får redaksjonell dekning i valsendingane. Det blir gjort ved at NRK-plakaten vert endra. Me meiner dette tilfredstiller kravet frå DEM om at små parti skal sleppe til i valkampen, men utan at me må opne opp for tv-reklame, seier kultur- og kyrkjeminister Trond Giske i ei pressemelding.
Kringkastingssjef Hans-Tore Bjerkaas meiner NRK framleis har sin redaksjonelle fridom trass i at NRK-plakaten er endra.
– Det blir ingen endringar i NRK si valdekning utan at me sjølv bestemmer oss for det, uttalte Bjerkaas til TV 2 Nyhetskanalen tidlegare i år.
Gratis reklame
Fleire tv-stasjonar har i ettertid vurdert å sende politisk tv-reklame. TV2 sa til dømes tidlegare i haust nei til å sende denne type reklame, medan TV Norge har opna for å dele ut gratis reklametid til dei politiske partia.
– Ingen kan nekte ein tv-kanal å gje vekk sendetid, og det er flott at TV Norge slepp partia til. Det er pengekarusellen som tv-reklame kan føre til, me har frykta. Å få tv-kanalane til å gjere plass for gratis tv-reklame var noko av det me vurderte i samband med dommen i Strasbourg, seier kultur- og kyrkjeminister Trond Giske til fagbladet Journalisten om saka.
Hanne Marthe Narud legg også vekt på at til dømes Tyskland allereie har innført gratis tv-reklame for politiske parti.
Medietilsynet har tolka dommen frå Strasbourg til berre å gjelde for små parti, og dermed vert ikkje Høgre-reklamen som fleire mindre tv-kanalar sende tidlegare i år, rekna som lovleg.
