Nettleksikonet Allkunne meiner Wikipedia har plagiert deira artiklar. No truar dei med søksmål.
Vernar om kulturarven
Saueskinnsfellar er tufta på eldgamle tradisjonar som blir haldne i hevd av lokale skinnfellmakarar. Fellane har no blitt populære dyner og sengetepper hjå folk på Gol.
Vil vurdere vedtak i Askøy
Bokmålsforbundet ber Fylkesmannen i Hordaland vurdere om skulemålsvalet i Askøy er gjennomført på lovleg vis.
Språkrådet: “Lagret lengst – verdt å vente på”
“Lagret lengst – verdt å vente på” heiter det i ein reklametekst for eit velrenommert bryggeri. Mest som Språkrådet. Kulturstatsråden har nyss oppnemnt eit nytt styre for rådet som i ein periode no har vore utan både direktør og styre.
Den første store oppgåva for styreleiar Ottar Grepstad og resten av styret vil vera å få på plass ein ny administrativ leiar. Sylfest Lomheim har vore ein sterk og profilert leiar gjennom seks og eit halvt år, og det skal godt gjerast å finna hans like. Men det er ikkje sikkert at det er hans like Språkrådet treng denne gongen. Ein god leiar evnar å finna personar med kompetanse og stil som utfyller eigne eigenskapar, og her er det mange ressursar å spela på, både i og utanfor Språkrådet.
Dette hastar. Etter at stortingsmelding nr. 35 (2007–2008), Mål og meining, gav Språkrådet og Kulturdepartementet eit overordna, sektorovergripande ansvar for å forvalta “ein heilskapleg norsk språkpolitikk”, står Språkrådet framfor store oppgåver og eit enormt forventningspress. Rådet har nok ikkje noko sterkt ønske om å stå fram som eit superdirektorat, men det skal mykje godt informasjonsarbeid til for at det ikkje blir slik …
I vinter sender Språkrådet, i samarbeid med Nynorsk kultursentrum og Landssamanslutninga av nynorskkommunar, ut eit spørjeskjema til ein del norske kommunar. Målet er å kartleggja haldningar til språk. For oss som har kommunebriller på, er det gledeleg at Språkrådet no tek på seg eit fagleg ansvar også for dette forvaltningsnivået.
Kven som har ansvar for språket i ein kommune, er ikkje opplagt. Sjølvsagt har rådmannen per definisjon ansvar for alt som skjer, men kva etat har det faglege ansvaret for språk? Er det skulekontor, kulturkontor, rådmannskontor eller kanskje biblioteket? I nokre få kommunar er dette definert i det kommunale planverket eller i delegasjonsregelverket, men desse kommunane hører til unnataka. Her trengst ein innsats, mellom anna frå Språkrådet.
I språkmeldinga står det lista opp godt over 100 meir og mindre konkrete tiltak som skal gjennomførast for å vitalisera norsk språk. Fleire av desse oppgåvene er formidable. Kulturdepartementet har det overordna ansvaret for at oppgåvene blir løyste, men det er Språkrådet som er utøvande organ og skal gjera jobben.
Norsk Språknemnd vart skipa i 1952. Seinare har nemnda, Norsk Språkråd og Språkrådet traska lenge langs dårlege vegar med avgrensa utsikt, for ikkje å seia utsikter. Med nytt styre, ny direktør og nye omfattande og viktige ansvarsområde kjem dei no til eit vegskilje. Rådet har vore lagra lenge, men me trur det har vore verdt å venta på.
Fekk etablert rockescene
Ikkje ver passiv når du ventar på svar, men ring, ring og ring, er Joakim Kyrre Myklebust (23) sitt råd til ungdommar som vil engasjere seg.
Jul i husa hans Mammon
Eg sette meg til her ein kveld og las gjennom 10-12 brosjyrar som burde inspirera meg til julehandel. Men trælane hans Mammon gjekk på ein skivebom, rett og slett. Sperrene stod i kø då gamle Fretland var ferdig. For det fyrste så renn det inn med bokmålsark i nynorskbygda Lærdal. Ikkje eitt ord på nynorsk fann eg i bunken. Men dei reklamerte no for butikkar i fjerne himmelstrok, som Sogndal og Førde, det forklarer mykje. (Viss du ikkje skjønte det, så var dette ironi. )
Det er gale nok med språkforma, men så er det språket, då. Kor platt og åndlaust må ein skriva når ein skal skapa ein lykkerus av kjøpelyst og pengebruk hjå kundane? Høyr berre:
Plantasjen jublar om Mer jul til folket. Det kan aldri bli for mye jul – Tenk på alle – Det skal bugne – Det er Jul! Ikkje nett inspirerande. Kanskje Elkjøp var betre, men nei: Vi gir nissen en hjelpende hånd. Harde pakker – lave priser, Vi starter julen nå med julegavehus stappfulle av gaver. En fet TV til alle julefilmene. Stopp litt, der var det noko. Skal ikkje alle tv-ar vere syltynne no? Oldis, seier studentane til meg, for fet betyr visst ikkje feit meir.
Jysk satsar mest på pris og er minst like kjedeleg som dei andre: Stort utvalg av julegaver. Kjøp julegaven til januarpris. God jul med gode priser. Julen starter hos Jysk. Men langt nede på ei side dukka det endeleg opp noko interessant. Me kan skaffa oss ein julehotspot. Ja, no kan du lura. Eg slo opp og fann ut at hotspot kan vera anten ein «heteflekk», vulkansk kjerneområde med diameter 100–200 km, eller, for å sitera ordboka direkte: a site that offers Internet access over a wireless local area network through the use of a router. Men det var truleg feil ordbok, for hotspoten synte seg å vera det me før kalla ein sakkosekk, og som Jysk no kallar sekkestol.
Meny ropar Lenge leve juletradisjonene – Gilde julepølse. Ribbe på alle julebord. God julemorgen (om osten dei byr fram). Og så har me alle dei seriøse som med handa på pengepungen melder: Vi tuller ikke med julematen, derfor lager vi pinnekjøttet selv.
Slik radlar det av garde i hytt og gevær, eg får ikkje lyst å handla. Kjære Mammon! Når du instruerer undersåttane dine, kan du ikkje tenkja litt på dette:
At me her omkring blir mykje meir kjøpesugne viss dei skriv til oss på målet vårt. Og: Kunne du hyra ein forfattar til dei, så me vart møtte med spretne juledikt og morosame overskrifter? Viss du ordnar dette til neste år, lovar eg å kjøpa minst to hotspotar!
Jan Olav Fretland
Fleirstemt tidsskrift
Bente Riise vil gjerne skape eit tidsskrift for både unge og eldre stemmer. Det blir ho heidra for.
Bokmålsfundamentalistane
Er lågmoms det som skal til? Redaktørane i dei to største nettavisene i Noreg likte dårleg då Norsk Målungdom hjelpte dei med å laga eigne versjonar av avisene maskinelt omsett til nynorsk. Dagbladet-redaktør Lars Helle blei så oppøst at han stoppa nynorskdb.no på mindre enn eit døger. Eigentleg burde han berre vera nøgd. Kvar ekstra annonsevising som stuntet bidrog til, førte til ekstra inntekter for Dagbladet.
“Identitet”. “Tradisjon”. “Dette er noko me har bestemt”. Det var dei beste forklaringane dei kunne koma opp med på spørsmålet om kvifor deira eigne journalistar ikkje får bruka nynorsk på jobben. Ikkje heilt ukjent argumentasjon for andre mørkemenn – som tek avgjersler på vegne av andre i krikar og krokar elles i samfunnet. Men sidan dei ikkje klarar å finna andre argument, så er det kanskje ikkje så gale likevel? Ein gong må vel trollet sprekka?
Monster-motstanden mot nynorsk i riksavisene, er om lag like gamal som avisene, eller nynorsken for den del. Men måten me kommuniserer på har endra seg. Avstadane har blitt kortare. Nettavisene til Dagbladet og VG har fleire lesarar enn papirmødrene sine. Dei er også vorte meir riksaviser. Enno er hovudstaden verdas navle, men også i fleire lokalsamfunn spreidd ut over heile Noreg er VG Nett det mest lesne mediumet – og tovegskommunikasjonen mellom lesarane aukar. Då er det litt merkeleg at dei ikkje kan godta begge dei to offisielle målformene i kongeriket Noreg. Viss dei verkeleg har ambisjonar om å vera riksaviser og kommunisera med lesarane sine, meiner eg.
For to år sidan hoppa fleire redaktørar ut og ropa om åtak på ytringsfridomen. Friske takter frå Språkrådet føreslo å bruka økonomiske verkemiddel for å la avisjournalistane få bruka begge dei offisielle norske målformene. Det byrja med at bokmålsbrukar og tidlegare radiodirektør i NRK, Tor Fuglevik, føreslo å knyta momsfritaket til avisene til bruk av begge målføra. Aviser som nektar bruk av begge målformer burde mista pressestøtta, både når det gjeld direkte pressestøtte eller momsfritaket.
Kulturdepartementet skal no handsama tilrådingane frå Mediestøtteutvalet. Eit lite juleønskje er nokre nærmare vurderingar om forslaget til Fuglevik. Dersom departementet til dømes kjem fram til lågmoms for nettavisene, så kunne det vore heilt fint om dei knytte dette til om den enkelte riksavis tillét begge målformene eller ikkje. Når norske aviser får pressestøtte som momsfritak er det for å fremja presseideal som fri informasjon, debatt og samfunnskritikk. Men det er også for å fremja det norske språket – i begge sine offisielle målformer. At osloredaktørane ikkje forstår dette har lite med toleranse og mangfald å gjera. Det kunne jo vera kjekt å sjå om ei gulrot som lågmoms kunne endra på dette?
Svein Olav Langåker er prosjektleiar i nettavisa Framtida.no
Attraktive kommunar?
Kommunane slåst om å gjere hosene grøne for nye tilflyttarar. All mogleg statistikk tyder på at det er mange som ikkje lukkast. I Møre og Romsdal ser vi til dømes ein stor auke i skapte arbeidsplassar, men utan at folketalet aukar slik ein kunne håpe. Særleg synest det vanskeleg å vere attraktiv for høgt utdanna, unge vaksne. Desse ser ut til å finne rot i og ikring dei få største byane, sjølv om mange er vaksne opp andre stader. Er det mogleg å finne medisin mot slikt?
Folk flyttar til byane over heile kloden. For ein liten kommune i eit lite land er det sjølvsagt uråd å kjempe over lang tid mot dei globale megatrendane. Kan hende vil nokre stader lukkast som merkevare innan særskilde segment, men det er vanskeleg å tenkje seg at dette skal gjelde mange. I realiteten er vi tvungne til å spørje oss sjølve kva som gjer byane attraktive, og gjere det best moglege ut av dette.
Slik eg ser det, er byane attraktive fordi dei tilbyr det konsentrerte mangfaldet. Arbeidsplassar, handel og sørvis, fritidstilbod, skule- og barnehagetilbod, uteliv, offentlege tenester og ikkje minst sosiale nettverk er samla slik at det framstår som ein samanhengande organisme. Byen sitt omland er sjølvsagt ein del av dette, men tiltrekkingskrafta ligg i konsentrasjonen. Den som skal ta del i framtida sin konkurranse om kompetanse og kapital må ta dette inn over seg.
Handel har tradisjonelt vore den viktigaste drivkrafta for sentrumsdanning. Ut frå dette finn eg grunn til å vere uroa over eit stadig press for å trekkje kjøpekrafta ut av dei tradisjonelle sentrumsområda og inn i kjøpesenter og handelshus i utkanten. Eit mindre attraktivt sentrum betyr at også omlandet vert mindre attraktivt.
Kommunane har eitt verkemiddel i denne samanhengen, og det er arealplanlegginga. Det er på tide å innsjå at arealplanlegginga må nyttast aktivt til å byggje under den attraktiviteten vi ønskjer i byar og tettstader, og ikkje svekkje den. Ein må med andre ord gi handelsnæring og eigedomsutviklarar langsiktige og tydeleg signal om at det er i sentrum vi vil ha dei. Og sentrum må vere avgrensa, slik at det svarar til forventingane om konsentrert mangfald.
Ottar Brage Guttelvik er fylkesrådmann Møre og Romsdal fylkeskommune
Vil du bli politikar?
LEIAR: Korleis skal ein engasjere ungdom politisk? Spørsmålet er i vinden og fleire aktørar er på banen for å finne svaret. Medan LLA har sitt valprosjekt Ung og Engasjert, står mellom andre Garborgsenteret bak prosjektet Mot til å meina. Felles for prosjekta er ideen om å skape politisk engasjement blant unge, målet er fleire unge på listene ved neste lokalaval, og fleire unge som ynskjer å bruke røysteretten sin.
– Me må vera villige til å gi ungdommen makt for å skapa og vedlikehalda politisk interesse. Diverre er me ofte meir interessert i å læra ungdommane opp i det politiske spelet, framfor å gi dei makt, kommenterer Frank H. Aarebrot ABC Nyheter tidlegare i år.
Men kva er eigentleg politikk? Er det berre vanskelege ord og tunge bunker med dokument? Handlar ikkje politikk også om ungdommane sin kvardag?
Ei klok stemme sa ein gong at alt er politikk. – Politikk er kjedeleg, seier mange ungdommar, men det er før dei oppdagar at både skulekvardagen, fritidsaktivitetane og opningstidene i idrettshallen er politikk. Då blir tonen fort ein annan.
Ja, ungdommane må truleg få makt for å bli engasjerte. Men det er slett ikkje så sikkert at ein løyser problemet ved å senke røysterettet til 16 år. Nokre 16-åringar er ganske sikkert klare for å røyste ved eit lokalval, andre er det garantert ikkje. Positivt er det uansett at fleire kommunar no får prøve dette ut for å sjå om det fungerer.
Kanskje det beste tipset for å stimulere til engasjement blant unge er at politikarane tek seg tid til å snakke med ungdommane, og ikkje berre til dei. Møt dei på deira eigen heimebane og slå av ein prat om kva som skjer i livet deira. Då kan det hende resultatet blir eit nytt navn på lista, ei ekstra stemme i valet, eller rett og slett berre ein god diskusjon. For alt er jo politikk.
Joakim Kyrre Myklebust frå Eid kommune er ei av eldsjelene bak den lokale rockescenen som opna no i vår. Ikkje ver passiv, men ring, er hans råd til ungdommane som ynskjer å få til noko. Kanskje det rådet også kan gis til politikarane?
Ikkje vinter lenger
Gol som vintersportsstad satsar ikkje på adrenalinkick og svarte alpinløyper, men meir på familievenlege aktivitetar i fjellet.