Heim Nyhende Vann pris for dialektforsking

Vann pris for dialektforsking

1.–7. klasse ved Skåbu oppvekst undra seg over kvifor skåbudialekten har endra seg slik. Slik vart dei vinnarar av den første språkprisen til Nysgjerrigper.

– Det var fint å jobbe med prosjektet. Vi har ei spesiell dialekt, seier Emma, som no er blitt sjuandeklassing, om prosjektet ho har vore med og vunne pris for. Ingrid i 5. klasse seier ho har lært seg nye ord som ho tidlegare ikkje ante kva var, som til dømes skinnvengje eller å guste. Som altså betyr flaggermus og å blåse, forklarar ho.

Demokratiske prosessar

Det heile starta med at lærar Heidi Maurstad og fire elevar frå 1. til 4. klasse var på opplæring i Nysgjerrigpermetoden. Nysgjerrigper er eit praktisk tiltak starta av Noregs forskingsråd for elevar i grunnskulen, med føremål å gjere barna kjende med forsking. Etter å ha lært seg metoden for Nysgjerrigper reiste lærar og elevar tilbake til skulen og lærte opp resten av elevane, slik at dei saman kunne jobbe ut eit prosjekt.

Det å kome opp med ein god idé å forske på er ein viktig prosess i Nysgjerrigper, og den må ein bruke god tid på, fortel Maurstad til LNK-avisa.

– Elevane kom opp med mange forslag til ting å forske på. Mange kunne vi forkaste rett og slett fordi dei var enkle. Ein skal ikkje berre kunne lese seg til svaret i ei bok, forklarar ho. Etter kvart enda dei opp med to hypotesar: ein om dialekt og ein om folkeskikk. Etter ei avstemming vart dei samde om å jobbe vidare med spørsmålsstillinga: Kvifor har skåbudialekten endra seg slik?

– Det var vel eigentleg ikkje ein hypotese, vi var jo rimeleg sikre på at dialekten har endra seg. Det høyrer vi. Det vi ville finne ut, var om det var hald i hypotesen, og kva det i så fall kan kome av.

Nye favorittar

Arbeidsmetoden i starten var ganske enkel: Elevane laga ei liste med 16 tilfeldige dialektord som dei tok med seg ut på bygda. Dei ville høyre om folk kjende til orda, om dei brukte dei, og så sjå om det var nokon skilnad på bruken hjå eldre og yngre. I ein tettstad med om lag 600 innbyggjarar vart nesten heile bygda involvert i prosjektet.

– Dei såg veldig fort at den yngste aldersgruppa, frå om lag 30 år og nedover, ikkje bruker desse spesielle orda, seier Maurstad. Til dømes bruker ikkje unge folk ordet kaku for brødskive, slik dei vaksnare gjer.

Kaku har elles blitt eit av dei nye favorittorda til Emma, medan Ingrid synest ordet mehæinkje, som betyr mygg, har vore eit artig ord å ta i bruk.

Påverka utanfrå

Dei unge dialektforskarane fann også ut at stor grad av innflytting og utstrekt bruk av medium som tv og Facebook har vore med på å påverke skåbudialekten. Til å finne ut av desse tinga har dei ikkje berre brukt spørjeundersøkinga, dei har óg rådført seg med ekspertar på lokal historie og språk.

Pensjonisttreffet i kommunen vart òg eit møtepunkt for ungane kor dei kunne hauste lærdom av dei som har levd ei stund lenger enn dei sjølve. – Det å involvere pensjonistgruppa var verkeleg veldig ålreit, og vi brukte dei både i sjølve prosjektet og etter at vi var ferdige, seier Maurstad.

Kom på det sjølve

Er det noko særskild ho som lærar ønskjer å ta med seg vidare etter arbeidet med dialektprosjektet, så er det det å involvere dei eldre i bygda. Det å dra veksel på fleire når ein jobbar med eit prosjekt, viste seg å vere til svært god hjelp.

For ungane var det å jobbe med dialekten sin også noko nytt. Medan somme kanskje ikkje heilt såg poenget med det, var det andre som fekk seg ei aha-oppleving. – Dialekten vår held på å bli borte fordi vi blir påverka av media og av andre folk. Derfor er det viktig at vi tar vare på dialekten vår, seier Emma. Læraren supplerer: – Ungane oppdaga sjølve at det er viktig å ta vare på dialekten. Dei fann ut at dette handlar om oss og her vi bur, om identitet, og det utan at nokon hadde sett ord på det for dei.

Om det blir nokre fleire prosjekt i Nysgjerrigper, eller om dei bruker dialektprosjektet til noko meir, veit dei ikkje enno. Lærar Heidi Maurstad ser ikkje bort frå det, men no i første rekkje skal dei nyte at dei vann den første Nysgjerrigperprisen for språk, og så skal dei bruke prispengane på ein vel fortent skuletur til Hunderfossen.

 

NYNORSK INSPIRASJON

Tilbyr digitalt språkkurs for kommunetilsette

Øygarden kommune har utarbeidd eit digitalt språkkurs som handlar om grunnleggjande nynorsk grammatikk og oppgåver undervegs. Kurset er lagt inn i KS Læring. Deltakarane vert...

Klar med nynorskkurs for lærarar

Kurset er laga for at lærarar som skal bruka nynorsk og undervisa i nynorsk skal bli trygge nynorskbrukarar. På oppdrag frå Bergen kommune har Nynorskkommunane...

Kurstilbod for skular og barnehagar

Arbeidet for å styrkja språkopplæringa i det offentlege er ei prioritert oppgåve for Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK). Kursa våre blir administrerte og gjennomførte av Fretland...

Språklova: Dette er dei viktige paragrafane for nynorskkommunane

Frå og med 1. januar 2022 er nynorsk og bokmål formelt jamstilte og likeverdige språk på alle samfunnsområde. Formålet med lova er...

Har kommunen din levert høyringssvar om ny opplæringslov?

Arbeidet med ny opplæringslov er svært viktig for nynorskelevane og nynorskkommunane. LNK oppmodar alle medlemskommunane sine om å setja tydelege krav til...

Nytt samarbeid skal styrka nynorsken i barnehagane

Pirion og Sunnfjord kulturskule har laga til ei digital kursrekkje som skal hjelpa til med å styrkja nynorskarbeidet i barnehagane.

MEST LESE

Jubel for 16 000 medlemer i Mållaget

Medlemsauken i Mållaget held fram, og 12. desember nådde Noregs Mållag 16 000 medlemer for fyrste gong sidan 1985. – Medlemer er sjølve grunnlaget for ein...

Nynorsken held stand – fleire lyspunkt enn utfordringar

I 2023 hadde Noreg 72 498 nynorskelevar i skulen, ein nedgang på rundt 9000 samanlikna med 1993 då talet var 81 668. Samstundes har bokmålselevar...

Gledeleg med viktig nynorskstøtte frå SV

SV vil prioritera fire millionar til nynorske læremiddel for vaksne innvandrarar og éin million i støtte til Noregs Mållag. – Det svært gledeleg at SV...

Leselyst, formidling, skule og bibliotek på Falturiltuseminaret

Falturiltu-seminaret samlar forfattarar, forlagsfolk, fagfolk, forskarar, studentar, lærarar, bibliotekarar og andre som jobbar med formidling av nynorsk barne- og ungdomslitteratur. Meld deg på no! Torsdag 7.11...