Dei Nynorske Festspela 2008 mønstrar fleire forfattarar enn nokon gong. Det blir stor utekonsert med Herborg Kråkevik, og Heine Totland og Gisle Børge Styve debuterer begge som festspelartistar.

Dei Nynorske Festspela blir arrangerte i Volda og Ørsta frå 25. juni til 29. juni og har samla nær 50 arrangement under temaet “Dialog”. I dagane 2.-4. april blir Vårspela avvikla med 11 arrangement.

– Stortinget har gitt oss meir pengar å handle for, og vi kvitterer med eit program vi ikkje kunne ha fått til utan dei pengane, seier programansvarleg Åshild Widerøe. – Vi arbeider dessutan med fleire programinnslag som blir avklara i vekene frametter, seier ho til Noregs Mållag sine nettsider.

Det er fullt muleg å starte smått og vekse seg svær om du etablerer deg i ein liten utkantkommune.

Null kø, fornuftige bustadprisar og gode oppvekstvilkår for born var berre nokre av kvalitetane Hans Jørgen Neset såg ved Modalen då han valde å starte It-verksemd der.

No har gründaren totalt 50 tilsette. Eit fåtal jobbar på avdelingskontora i Oslo, Bergen og Haugesund. Dei fleste har arbeidsplassane sine i UniMicro sine nøkterne og stadig veksande lokale på Øvre Helland, vel ei mil frå kommunesenteret Mo.

Alltid vore programmerar
UniMicro gjer suksess med utvikling av rekneskapssystem for verksemder. Neset fortel om ein auke i omsetnad på heile 27 prosent berre det siste året. Sjefen sjølv har utdanning innan økonomi og informatikk. I jobben får han bruk for begge desse kunnskapsområda. Han jobba i Gilde fram til han flytta tilbake til heimstaden Modalen på slutten av 1970-talet. Då byrja han som økonomiansvarleg i kommunen og etterkvart dukka ideen om eiga verksemd opp.

– Eg har vore programmerar alltid, forklarer han.

Aktiv og kreativ arbeidskraft
– Er det vanskeleg å skaffe kvalifiserte arbeidstakarar her i Modalen?

– Det har vore litt vanskeleg dei siste åra, men det er i tråd med bransjen elles, svarar sjefen.

Ein del av arbeidsstokken er tilflyttarar, medan andre pendlar inn frå nabokommunar.

– Vi er fleksible, framhevar Neset.

I byrjinga var han einaste tilsette i firmaet, som har vakse jamt sidan starten i 1986.

– Eg har vore heldig å få fatt i kvalifiserte folk, utdjupar han, og legg til at det betyr mykje å ha tilsette som er kreative og aktive.

Gründaren er også opptatt av å ta godt vare på dei tilsette. Det gjer han mellom anna ved å arrangere blåturar og fotturar i fjellet. No nærmar julebordet seg, og det brukar å vare ei heil helg.

Ikkje redd nedgangstider
Kundane er hovudsakleg små og mellomstore verksemder over heile landet, i tillegg til enkelte offentlege verksemder.  Kundane kjem ikkje heilt av seg sjølv.

– Vi bruker ein del på marknadsføring og merkevarebygging, forklarer Neset.

Verksemda jobbar etter ein filosofi om å reinvestere. Såleis går mykje av overskottet til utvikling.

At det no går mot økonomiske nedgangstider, går ikkje stort inn på sjefen.

– Vi kan merke lavkonjunkturen litt, men eg er ikkje veldig uroa. Det er ikkje verre her enn andre plassar. Vi har ein del kundar i byggebransjen, og nokon av dei må kanskje roe litt ned.

Infrastruktur viktig
At Modalen kommune var tidleg ute med å satse på infrastruktur og byggje fiberkabel til alle verksemder, har gjort det mogleg for UniMicro å ha hovudkontoret sitt på ein såpass perifer plass.

– Kva råd vil du gje til andre mindre distriktskommunar som ønskjer fleire verksemder?

-Infrastruktur er viktig, og så må dei marknadsføre føremonene med å bu der, svarar Neset

Kvalitetar ved å bu og jobbe i distriktet ser han nemleg mange av: han slepp å bruke tid på å køyre i kø, bustadprisane er meir fornuftige enn i byane og oppvekstvilkåra for dei minste meiner han er betre.

– Og så trur eg arbeidskrafta er meir stabil her, sluttar Neset.

Tekst: Ingrid Hillestad

Nyttårsaftan får 25 vinnarar av VGs teikneseriekonkurranse sleppe til i avisa. Ein av dei er nynorskstripa “Havet”, teikna av 20 år gamle Øystein Ottesen frå Stord.

Ottesen har også hatt teikneserien sin på trykk på nettsidene til Nynorsksenteret, og han ser ikkje bort frå at bruken av nynorsk i teksten har gitt han eit føremon i forhold til konkurrentane i VG.

Les heile saka på Sunnhordland.no.

Vi brukar meir tid på internett, men lokalavisene har ikkje mista lesarar av den grunn.

Mange aviser har slite i kampen mot internett. Men lokalavisene har overlevd trusselen.

– Lokalavisene har halde seg rimeleg godt, og omtrent 10 prosent av befolkninga les lokalaviser kvar dag, i papirform, seier Odd Frank Vaage, statistikkrådgjevar ved Seksjon for levekårsstatistikk ved Statistisk sentralbyrå (SSB) til Forskning.no.

Sidan 1991 har delen som les aviser kvar dag gått ned frå 84 til 72 prosent. Nedgangen kjem av sterkare konkurranse frå mange nye og lett tilgjengelege medium. Men nedgangen gjeld ikkje for lokalaviser.

– Distriktsavisene og andre typar aviser har gått ned, medan lokalaviser har liggje på omtrent same nivå sidan 1991, seier Vaage. (©NPK)

– Eit Garborgsenter vil vera med å styrkja målprofilen til Jærmuseet, seier museumsdirektør Målfrid Snørteland.

Sjølv om ikkje Jærmuseet har planar om å få ein felles språkprofil, meiner Snørteland at målprofilen på Garborgsenteret vil vera viktig for dei som ynskjer at organisasjonen skal ha ein nynorskprofil.

Jærmuseet tok i vår over driftsansvaret for Nasjonalt Garborgsenter og direktøren er optimistisk når det gjeld oppstart på Bryne i 2011.
Garborg gir så mange innfallsvinklar, seier Snørteland. Han blir rekna som ein av dei viktigaste nynorskforfattarane, men han var og redaktør, samfunnsdebattant og ikkje minst målmann.

Snørteland legg også vekt på at Garborg er variert og mangslungen, og at han er eit godt døme på ”den Jærske tyda”, som er eit kjenneteikn på den den driftige jærbuen.

Utvidar horisonten
– Eit nytt Garborgsenter betyr ei utviding av museet sin horisont, held Snørteland fram.

Trass i at museet har kalt opp hestane sine etter karakterar som ”Veslemøy” og ”Haugtussa” frå litteraturen til Garborg, så kan ho ikkje syne til tidlegare garborgprosjekt på museet.

Det nye senteret passar godt inn i profilen til museet, seier ho. Museet har allereie eit sterkt fokus på tilbod til barn og unge via Vitengarden på Jæren og Vitenfabrikken på Sandnes som er ny av året. Har du tilbod til barn og unge, drar du foreldre og besteforeldre inn i musea også, understrekar ho.

Møtestad
Prosjektleiar for Garborgsenteret Einar Schibevaag legg vekt på at senteret skal vera ein del av eit pulserande og innovativt fellesskap.

– Senteret skal vera ein møtestad for unge menneske som skal vera med å forme framtida, seier Schibevaag.

Senteret skal samlokaliserast med det nye biblioteket til Time kommune. I tillegg er det planlagt ein ny vidaregåande skule med plass til kring 1700 elevar vegg i vegg.

Skapa debatt
Arne Garborg og kona Hulda var engasjerte på fleire hald og opptekne av heile si eiga samtid, noko som gav utslag i sterke opprør og aktiv deltaking i samfunnsdebattane.
– Eit av måla til etableringa av eit nasjonalt Garborgsenter er å skape debattar mellom unge for å synleggjera ideologiske skilje med sikte på å skapa engasjement, seier Schibevaag.

Med utgangspunkt i Garborg sine tankar og idear skal senteret gje kunnskap og idear til eigen aktivitet og utvikling.

Difor er 18 ungdommar frå Asker, Jæren og Tynset peika ut til å vera i eit brukarpanel for å vera med å byggja innhaldet i senteret. Gruppa skal følgja prosessen fram til opninga i 2011.

Mot til å meina
– Eit nasjonalt kunnskapssenter på Jæren skal setja dei nasjonale og internasjonale visjonane til Hulda og Arne Garborg på dagsorden, seier Schibevaag. Senteret skal vera ein formidlar av kunnskap og inspirera unge til samfunnsengasjement og til å lesa. Dei unge skal sjølve vera med å forme innhaldet, understrekar Schibevaag.

Eit konkret døme på dette er valprosjektet ”Mot til å meine” som senteret skal utføra i samarbeid med Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) og Time, Hjelmeland og Sauda kommune. Målet er å få fleire unge til å delta i politiske prosessar, stå på lister, gå til urnene og sikra fleire i målgruppa i kommunestyresalen ved valet i 2011.

Toleranseprosjekt
Garborgsenteret samarbeidar også med LNK om prosjektet ”Rekruttering og integrering – toleranse og kompetanse”. Prosjektet vil utfordra elevar i ungdomsskulen og den vidaregåande skulen og deira haldningar til framande kulturar.

Målet er å skapa grunnlag for å endra haldningar gjennom påfyll av kunnskap og praktisk samarbeid mellom dei unge og dei arbeidssøkjande.

Bokbyen i Fjærland er på topp ti-lista over uvanlege stader å handle julegåver.

Det er nettstaden Virtual Tourist som har laga lista der bokbyen hamnar på fjerdeplass.

– Det var morosamt, men for å skryte litt så synest vi det er heilt naturleg at vi høyrer til i eit slikt selskap, seier Claus Kvamme i Bokbyen i Fjærland til NRK Sogn og Fjordane.

På toppen av lista ligg Unclaimed Baggage Center i den amerikanske delstaten Alabama, som sel uhenta bagasje. Også ABC Carpet and Home i New York, som sel gamle møblar og miljøvenleg sengetøy, og utstopparbutikken Deyrolle i Paris snik seg føre Fjærland i kåringa.

Bokbyen er berre open frå mai til september, men bruktbøker er tilgjengelege for kjøp på nett heile året. (©NPK)

I samiske område bør elevar kunne velje mellom samisk og nynorsk, meiner fiskeri- og kystminister Helga Pedersen.

Pedersen uttrykte dette i ein kommentar til artikkelen «Hatar nynorsk» som nokre skuleelevar hadde skrive i avisa Finnmarken.

– Eg er for å ha to skriftspråk, det er ein viktig del av norsk kultur. Men i samiske område er det på sin plass at elevane skal kunne velje mellom samisk og nynorsk, seier statsråden.

Noregs Mållag skriv på nettsidene sine at ein i dag må vise til ein samisk etnisitet for å kunne ha samisk som andrespråk.

Pedersen er leiar i programkomiteen til Arbeidarpartiet, som ifølgje Finnmarken vil gjere framlegg om at alle grunnskular i Finnmark skal få tilbod om dette. (NPK)

Stortinget sitt undervisningsopplegg Minitinget skal stimulere til politisk engasjement hjå elevar i vidaregåande skule. No kjem også eit opplegg for ungdomsskulen.

– Målet med Minitinget er å skape engasjement og vise dei korleis det demokratiske spelet fungerer. Noko av det viktigaste er å formidle kunnskap om demokratiet og det politiske livet, samt å stimulere til valdeltaking, seier rådgjevar i informasjonsseksjonen på Stortinget, Elin Relander Tømte.

Minitinget er lagt opp som eit rollespel der elevane får prøve seg som stortingspolitikarar, både i debattar, spørjetimar, komitémøte og under tv – intervju.

– Mange vert overraska over at det er så travelt å vere politikar. Det er mykje å setje seg inn i og det er lettare å forstå til dømes komitéarbeidet når dei sjølve får prøve, meiner Tømte som viser til at opplegget har fått mykje positiv respons, og at mange lærarar kjem attende år etter år med nye elevar.

Kva skjer i 2015?
I haust starta også Stortinget opp prosjektet 2050 – Valget er ditt der elevar på ungdomsskulen skal få prøve det politiske livet. Dette undervisningsopplegget er ein forkorta og noko lettare versjon av det dei eldre elevane får i Minitinget. Her byrjar ein med å vise ein film om eit tenkt samfunn i 2015 der mange av våre samfunnsproblem er løyste. Så vert det sett fokus på spørsmålet: kva har dei gjort for å få dette til? Deretter får elevane utvikle partiprogram som dei seinare stemmer over.

– Eg trur det er viktig for elevane å kome til Stortinget for å oppleve dette. Det som står i media og det faglege dei les i bøkene har ofte eit vanskeleg språk. I eit rollespel er det lettare å forstå kva som skjer, meiner Elin Relander Tømte.

– Vil gjerne bli politikar
Blant dei som i haust har delteke i Minitinget er Garborgsenteret på Bryne som har sett saman ei gruppe av elevar frå  Bryne, Asker og  Nord – Østerdal vgs som skal delta i utviklinga av senteret.

– Eg er kjempenøgd med opplegget. Og ganske overraska over at det var så grundig og ordentleg, seier Andreas Opstad (16) frå Asker som etter det tre timar lange opplegget på Stortinget godt kan tenkja seg ei framtid som politikar.

– Ja, eg har litt lyst til å bli politikar, seier han og smiler.

Mads Gjesdal (16) frå Bryne er samd i at opplegget er interessant å vere med på.

– Det er spanande å få betre innsikt i korleis politikarane jobbar, meiner han.

Nynorske litteraturdagar i Aurland har etablert seg som ein av mange litteraturfestivalar. – Dette er ei bevisst satsing av kommunen, seier prosjektansvarleg Haakon Skjerdal.

– Dette er ein del av ei bevisst omdømmebygging i Aurland kommune. Me ynskjer å profilere oss som ein tydeleg nynorskkommune og arbeider aktivt med språket, også i organisasjonen, seier Skjerdal.

Aurland kommune med sine 1700 innbyggarar arrangerte tidlegare i haust Nynorske litteraturdagar for tredje året på rad. Festivalen som har eit budsjett på om lag 800.000 kroner får årleg opp til halvparten av midlane over det kommunale budsjettet. I dag er det til saman fire personar som arbeider med festivalen.

– Me leita etter noko ingen andre hadde, seier Skjerdal om fødselen til festivalen og viser til at litteraturdagane sitt motto er å vere raus, folkeleg og levande.

Satsar på marknadsføring
Nynorsk er eit verkemiddel for å presentere mangfald i litteraturen, Aurland kommune ynskjer å skape ein litteraturfestival der det er plass til både det smale tilbodet og dei meir kjente aktørane.

– Me har blant anna god erfaring med å arrangere bokbad der me prøver å vise fram nye og spanande forfattarar. Det handlar litt om å tillate seg å vere smal av og til, meiner Skjerdal som trur festivalen no har etablert seg, både i litteraturmiljøet og i den nynorske verda.

– Litteraturdagane har ei ramme som fungerer. No er det ei utfordring i å tenkje nytt og ikkje minst i å gjere festivalen meir kjent. Me kunne godt tenkt oss større oppslutnad, meiner han.

Om lag 1000 personar besøkte årets litteraturdagar.

– Kva må til for å få fleire besøkjande?

– Det er eit godt spørsmål. Eg trur nok marknadsføring er sentralt, det må me bli betre på. Me må nok bygge opp ein strategi med små drypp gjennom heile året. Og me må ha eit program som vekker appetitten, med iallfall eitt stort namn, slår Skjerdal fast.

Også prosjektleiar for litteraturdagane, Arve Tokvam, meiner festivalen må arbeide med å gjere seg meir attraktiv utad.
– Me har eit større potensial for besøkjande enn me klarer å utnytte i dag. Det er jo ein marknad der ute , meiner han.

Håpar på ekstern finansiering
Litteraturdagane har no etablert eit eige festivalråd som skal kome med innspel til den vidare satsinga.

– I det rådet sit blant anna dagleg leiar i LNK, Vidar Høviskeland. Me meiner også det er viktig å få ein forfattarrepresentant i det rådet, samt representantar frå fylket og regionen. Festivalrådet skal først og fremst arbeide med strategi og kvalitetssikre arbeidet vårt, fortel Tokvam.

Sentralt i arbeidet vidare står også jobben med å få ei langsiktig ekstern finansiering. Blant anna er prosjektet i år støttar av Kulturrådet.

– Det går mykje tid til å søkje etter midlar, år etter år. Og me ser at mange sponsorar er litt lunkne i og med at me er eit kommunalt prosjekt, meiner Arve Tokvam.

No håpar ein at det vil kome langsiktig økonomisk støtte på plass slik at det vert kontinuitet i arbeidet framover.

– Litteraturdagane er meir ei profilering av identitet og språk enn det er målkamp. Men nynorsken er viktig. Det skal vere eit arrangement for alle og ha ein låg terskel. Akkurat det føler me at me har lukkast godt med, meiner Tokvam og viser til at festivalen truleg er komen for å bli.

– Me har utvikla oss i ein positiv retning og eg trur det er mange etter kvart som har fått augene opp for oss, seier han.
Av arrangement under årets litteraturdagar kan ein nemne forfattarbesøk på skular, næringslivsseminar, stå – opp, bokslepp og krimbar.

At me ikkje bare har eitt, men to norske skriftspråk gjev norsk språk eit dobbelt uttrykksregister, og ein dobbel verdi, skriv Martin Skjekkeland i ein kronikk.

Skjekkeland er professor i nordisk språkvitskap Universitetet i Agder og meiner i ein kronikk i avisa Fædrelandsvennen at det er ein styrke med to skriftspråk.

Blant anna støttar han arbeidet med å opprette ein språkbank, ein database med skrivne og talte ord.

Les kronikken her.

I januar vert det avsparkkonferanse for det planlagde barnekultursenteret på Sand. Bak planane står Rasmus Løland – stiftinga og Ryfylkemuseet.

Målet er at det nasjonale senteret for barnekultur skal opnast på Sand i 2011. Tidlegare i år kom også prosjektet inn på statsbudsjettet.

26. januar vert det avsparkkonferanse med namn som forfattar Maria Parr, språkdirektør Sylfest Lomheim, May Helen Molvær Grimstad, Olaug Nilssen, Ivar Nygaard og Ketil Kolstad.

Levekåra for barnekulturen og leseglede vert sett i fokus denne dagen. LNK er ein av stiftarane bak Rasmus Løland – markeringa.

Les meir om konferansen og sjå programmet på nashornet.no

Arbeidsinnvandrarar vil halde fram med å koma til Noreg, trass i stigande arbeidsløyse her i landet.

Dei neste tre åra er det venta 100.000 nye arbeidsinnvandrarar til Noreg, ifølgje Statistisk sentralbyrås (SSB). SSB la nyleg fram prognosar som peikar i retning av 4,6 prosent ledige – 120.000 – i 2010.

Samtidig trur SSB at arbeidsinnvandringa vil halde seg høg, skriv Dagsavisen.

Årsaka er at sjølv om finanskrisa gir auka arbeidsløyse i Noreg dei komande åra, er det venta at andre land blir hardare ramma.

SSB-forskar Torbjørn Eika understrekar at prognosane er usikre, men seier:
– Nokre vil nok dra, men fleire vil koma. Vi vil framleis ha netto arbeidsinnvandring i åra som kjem. (©NPK)