Å kommentere bruken av nynorsk i akademia er fort gjort: Den eksisterer omtrent ikkje.
”Stryker du i fransk, er det din egen feil. Det vet da alle. Stryker du i nynorsk, er det bare komisk og helt opplagt nynorskens feil, det vet også alle.” Dette sa Stein Ørnhøi til Fedrelandsvennen 16. februar 2005.
Det rådande synet på nynorsk som målform er at den har eit imageproblem. Akademia er ikkje noko unntak. Det finst knapt faglitteratur og pensum på nynorsk, det finst knapt studentar som leverer eksamensoppgåver og masteroppgåver på nynorsk, og gruppa av forskarar som publiserer på nynorsk, er marginal. At studentar legg om frå nynorsk til bokmål då dei trer inn i høgre utdanning, er heller ikkje uvanleg.
Ved Universitetet i Bergen er det 7 prosent som leverer masteroppgåvene sine på nynorsk, altså under ein av ti. Dette er eit lågt tal, men likevel høgt nok til at universitetet vart tildelt målprisen for 2010. Ved Universitetet i Oslo ser det verre ut. Berre 2 prosent av alle masteroppgåvene i 2009 vart leverte på nynorsk.
Som nynorskbrukar ved Universitetet i Oslo er det langt mellom kvar gong ein les ein fagartikkel eller eit pensumbidrag på nynorsk. Mållaget har utspel knytte til nynorsk pensum med jamne mellomrom, og det har vorte lettare å vere nynorskbrukar ved universiteta i dei seinare åra. Men at nynorsk framleis har ei svak stilling i akademia, er ikkje overraskande. Også bokmål vert nytta i mindre grad enn tidlegare.
Med høgre utdanning (og forsking) som stadig vert meir internasjonal, vert engelsk i større grad nytta som det akademiske språket. Dette ser ein ved at forskarar som er del av internasjonale forskingsnettverk, publiserer på engelsk ved utanlandske forlag for å nå ei større målgruppe. Dette ser ein også når det kjem til pensumartiklane – om ein vil ha den nyaste forskinga, vert ein tvinga til å lese utanlandsk litteratur nettopp av den grunn at den fremste forskinga i hovudsak skjer utanfor Noregs grenser.
Studentar som legg om frå nynorsk til bokmål, skuldar ofte på at den faglege terminologien på nynorsk ikkje er god nok. Og dette er ei reell utfordring – det finst store hol i det nynorske skriftspråket i akademisk samanheng. Samtidig går det også rykte om dei studentane som leverer eksamensoppgåver på begge målformer, og som får konsekvent betre karakter når dei skriv nynorsk.
Ved lektorprogrammet ved Universitetet i Oslo har ein studentar som etterlyser høgre nynorskkompetanse blant studentane som skal gå ut i læraryrket. Utan kompetanse i nynorsk kan lærarane heller ikkje lære frå seg dette faget på ein god måte, slik det også er innan andre fag som matematikk, naturfag eller historie.
Dømet frå lektorprogrammet syner eit samansett problem. Dårleg opplæring i nynorsk for komande lærarar fører til dårlegare undervisning i dette faget når lærarstudentane skal inn i skulen. Dårlig undervisning i skulen fører til manglande motivasjon for å lære faget blant elevane. Og den negative haldninga til nynorsk vil forsterkast ytterlegare.
At ein framleis skal kunne nytte nynorsk som eit akademisk språk, er eit ansvar som ligg både på staten, institusjonane og nynorskbrukarane sjølve. Nynorsk treng fleire ambassadørar som kan synleggjere kvifor det er attraktivt å skrive nynorsk og kult å halde på den dialekten ein har. Dette kan til dømes gjerast etter modell frå NRK-programmet Typisk norsk, som bidrog til å gjere norskfaget og lingvistikk etande for eit større publikum.
Om ein vil ha ein større bruk av nynorsk i akademia, vert ein tvinga til å marknadsføre målforma på ein annan måte enn i dag. Det er ikkje noko som kjem av seg sjølv.
Anna Werenskiold er redaksjonsleiar og debattredaktør i studentavisa Universitas og styremedlem i Kringkastingsringen.
