Heim Blogg Side 2

Stortingsvalet må bli eit språkval

Svein Olav B. Langåker
-
0
Stortingsvalet må bli eit språkval

Når dei politiske partia no meislar ut politikken dei skal gå til val på må dei hugse på nynorsken.

Det må bli like lett å vere nynorskbrukar som bokmålsbrukar i Noreg. Difor må partia ha offensive ambisjonar for språkpolitikken. Noregs Mållag har desse fem krava til dei ulike partiprogramma:

1. Nynorsk og bokmål skal vere jamstilte språk i Noreg – også i Grunnlova.

Utgangspunktet for den norske jamstillingspolitikken er at dei to norske språka bokmål og nynorsk er jamstilte. Det bør Grunnlova reflektere. Ei grunnlovfesting vil gje den formelle likestillinga mellom bokmål og nynorsk ein sterkare og tydelegare rettsleg status. Det vil vere viktig særleg for nynorsken, som det minste av dei to norske skriftspråka.

2. Hald på og løft sidemålsordninga

Sidemålsordninga er ryggrada i å sikre nynorskbrukarane sine språklege rettar. Obligatorisk skriftleg opplæring i begge skriftspråk på ungdomsskulen og vidaregåande skule er viktig. Eleven sin kunnskap i sidemålet må vurderast, både på ungdomsskulen og i studieførebuande vidaregåande opplæring. Denne kompetansen må også synleggjerast på vitnemålet.

3. Nynorskbrukarane må få bruke språket sitt på internett

Digitalisering og språkteknologi blir stadig ein større del av liva våre. Det meste kan styrast frå telefonen, tenester er digitale, kommunikasjonen med kommunen skjer gjennom samtalerobotar, lys og varme i heimen kan fjernstyrast frå ein app. Mindretalsulempene nynorskbrukarane møter, blir forsterka. Utviklinga går så fort at det er vanskeleg å henge med i svingane, og språkperspektivet blir gløymt. Styresmaktene må sørgje for at teknologien tek omsyn til den norske språksituasjonen, mellom anna gjennom krav i offentlege innkjøp.

Den nye opplæringslova er ikkje god nok for lærarane og nynorskelevane, sjølv om det er bra at skriveprogram frå hausten av må finnast på både bokmål og nynorsk. Den nye opplæringslova opprettheld eit kunstig skilje mellom «læremiddel» og «læringsressursar». Produsentane utnyttar dette smottholet i lova og lagar produkt som ikkje har nynorskversjon. Situasjonen i nynorskklasseromma er så alvorleg at utan endringar i Stortinget vil den nye opplæringslova føre til svært ulike læringsvilkår mellom nynorsk- og bokmålselevane.

4. Lærarutdanningane må sikre gode nynorsklærarar

Norskkunnskapar til lærarane er avgjerande for god norskundervisning. Dei ulike lærar- og lektorutdanningane må sikre at framtidige lærarar har god nok kompetanse i nynorsk. Denne kompetansen må stå på vitnemålet. Alle lærarar må få tilbod om kurs og etterutdanning i nynorsk. Barnehagelærarutdanninga må gjere barnehagelærarane i stand til å førebu borna på å verte nynorskelevar. Borna må få møte og utvikle språket sitt i barnehagen. Språkstimulering på bokmål er noko anna enn språkstimulering på nynorsk, det tek ikkje dagens rammeplan høgd for. Barnehagelærar- og lærarutdanningane må sørgje for kompetente lærarar som lèt alle ungar møte nynorsk frå barnehagen og ut heile skuleløpet.

5. Eit løft for nynorsk kultur

Den nynorske litteraturen er stor og rik, og det kjem stadig til nye gode nynorske forfattarar. Dette er eit teikn på ein livskraftig skriftkultur. Det er viktig at breidda i denne er tilgjengeleg i heile Noreg. Då krevst det stønadsordningar, lov og løyving over statsbudsjettet som tek omsyn til at nynorsk er eit mindre brukt språk enn bokmål.

Peder Lofnes Hauge
Leiar i Noregs Mållag

Google lovar nynorsk skriveprogram før skulestart

Redaksjonen
-
0
Google lovar nynorsk skriveprogram før skulestart
Dagleg leiar i LNK, Svein Olav Brandtzæg Langåker. Foto: Magne Langåker

– Dette er ein stor siger for nynorskbrukarane og nynorskrørsla – og ein stor siger for regjeringa og stortingsfleirtalet som utfordra Google og andre gigantar med å lovfesta krav til at skriveprogram i skulen skal støtta nynorsk, seier dagleg leiar i Nynorskkommunane (LNK), Svein Olav B. Langåker.

Frå hausten av, når den nye opplæringslova blir innført, blir det eit krav om at alle skriveprogram som blir brukte i skulen skal støtta både nynorsk og bokmål. Ifølgje ei undersøking LNK har gjennomført, er det i dag mange skular som bruker skriveprogram som vil bli ulovlege å bruka dersom ikkje produsentane sjølv gjer endringar slik at programma følgjer offisiell rettskriving for både nynorsk og bokmål.

I dag kan fleire som skal bruker Google dokumenter og andre skriveprogram oppleva at dei får raude strekar under korrekt nynorsk og ingen feil der ein skriv feil.

Lovar å følgja lova

Sondre Ronander, kommunikasjonssjef for Google i Noreg og Finland, lovar no at tenestene til Google vil følgja lova.

– Våre tenester kjem til å oppfylla krava frå ny opplæringslov før skulestart, skriv han til LNK i ein e-post.

Lang kamp

Nesten éin av fire grunnskular bruker i dag mest Google sitt skriveprogram til skulearbeid. Mange skular og kommunar har vore usikre på om dei skulle byta til andre skriveprogram for å følgja lova.

108 ordførarar skreiv i 2021 eit brev til Google der dei bad om at mykje brukte program i skulen kom på nynorsk. Og gjennom fleire år har LNK og nynorskrørsla elles tatt til orde for å få inn eit krav om støtte for nynorsk i skriveprogram som er brukte i skulen.

Uroa for alle som skal læra nynorsk etter funn i ny undersøking

Svein Olav B. Langåker
-
0
Uroa for alle som skal læra nynorsk etter funn i ny undersøking

Over 23 prosent av rektorane i grunnskulen var ukjente med at det blir krav til at skriveprogram skal støtta både nynorsk og bokmål frå hausten av.

– Manglande og for lite målretta informasjon kan føra til at mange elevar som skal læra nynorsk går glipp av den viktigaste språksigeren i den nye opplæringslova, seier Svein Olav B. Langåker, dagleg leiar i Nynorskkommunane (LNK).

Han viser til ei ny undersøking som Nynorskkommunane (LNK), Nynorsk kultursentrum og Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa har gjennomført.

Berre åtte prosent av rektorane er veldig nøgde med informasjonen frå Utdanningsdirektoratet om endringane i Opplæringslova som gjeld språk. 24 prosent er litt nøgde. Heile 52 prosent har inga meining om informasjonen frå Utdanningsdirektoratet.

444 rektorar i grunnskulen har svara på undersøkinga som er gjennomført i løpet av dei siste to vekene.

Viktig siger

Frå hausten vil den nye opplæringslova byrja å gjelda. Det blir no krav til at alle skriveprogram skal støtta offisiell rettskriving på nynorsk og bokmål. Endringa kom etter eit ordføraropprop støtta av 120 ordførarar.

– For alle elevane i skulen som skal læra seg nynorsk, så er dette ei svært viktig endring. Då skal det bli slutt på raude strekar under korrekt nynorsk, slik det har vore i mange av skriveprogramma som blir brukte i skulen i dag, seier senterleiar ved Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa, Synnøve Marie Sætre. Ho er uroa for at mange elevar no skal gå glipp av denne viktige nynorsksigeren.

52 prosent av rektorane som svara har sjekka at skriveprogramma som er brukte på skulen har støtte for bokmål og nynorsk. 37 prosent reknar med at dei har det.

Treng gode rutinar

Mange av pcane, programma og læremidla som elevane i dag bruker, har bokmål eller engelsk som standard innstilling.

Berre 17 prosent av rektorane seier seg heilt samde i at dei har gode rutinar som blir følgd opp for å jamleg sjekka om elevmaskinene og læremidla har dei rette språkinnstillingane. 52 prosent seier seg delvis samde i dette. 11 prosent har ingen rutinar for dette i det heile.

– For at nynorskelevane skal få møta språket sitt, er dei avhengige av at kommunane og skulane passar på at elevane får møta språket sitt digitalt utan at dei må skifta til nynorsk kvar gong. Då er det trong for gode rutinar, understrekar Synnøve Marie Sætre. Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa har laga ein rettleiar som skal hjelpa skulane å ha kontroll på språkinnstillingane.

Stillingsutlysing: Vil du få til meir MÅL på Jæren?

Svein Olav B. Langåker
-
0
Stillingsutlysing: Vil du få til meir MÅL på Jæren?

Stillingsutlysing: Er du glad i målet ditt, nynorsk og vil få fleire til å gleda seg over dialekta si og nynorsken?

Er du i tillegg ein idérik, engasjert og kontaktskapande person med drivkraft til å motivera og begeistra lærarar og elevar i skulen når språk og kultur er på timeplanen?

Då bør du søkja den treårige prosjektstillinga som Nynorskkommunane (LNK) no lyser ut.

Får du stillinga er du sjølv med på å forma innhaldet til prosjektet, men me ser for oss at følgjande område vil vera viktige:

  • Å møta elevar, foreldre, kommunar og skular for å setja fokus på språkarbeidet på ein positiv måte.
  • Å halda fram utviklinga av og informera om eksisterande læringsressursar.
  • Å utvikla arrangement og pedagogiske opplegg som formidlar språk, kultur og litteratur.
  • Å arrangera pedagogiske kurs til i undervisning i skulen, med spesielt fokus på norsk- og samfunnsfagspedagogar.
  • Å arrangera kurs for foreldre slik dei blir kjent med dei ressursar som er for å styrka kunnskapen om nynorsk – både som hovudmål og sidemål.
  • Å invitera studentar til å vera med å halda kurs og elevmøte om kultur, språk og identitet.
  • Å invitera studentar til å skriva oppgåver som kan vera med å setja fokus på opplæringsmål på Jæren, fakta og konsekvensar og korleis få fleire til å halda på målforma dei starta med i skulen.

Prosjektstillinga (100 prosent) går over tre år og arbeidsstaden blir på det nasjonale Garborgsenteret på Bryne. I tillegg får du med deg ei engasjert ressursgruppe som vil bistå deg i arbeidet.

Deg me leitar etter er engasjert og har lyst til å vera med i eit lærerikt miljø og få meir MÅL på Jæren.

Du likar å formidla og er god til å samarbeida, har gode allmennkunnskapar og arbeider sjølvstendig.

Utdanning og erfaring frå høgskule og/eller universitet er fint, men du treng ikkje vera ferdig studert. Har du erfaring som pedagog er det ein fordel, men ikkje noko krav. Har du arbeidd med journalistikk og/eller informasjonsarbeid er det fint.

Spørsmål om stillinga kan rettast til Svein Olav Langåker, dagleg leiar LNK Nynorskkommunane – mobil 94875365, e-post post@lnk.no og Einar Schibevaag – mobil 913 08 972, e-post einar@schibevaag.no

Søknadsfrist: Snarast og seinast 1. august.

Søknad med CV og gjerne nokre arbeidsprøver kan du senda til post@lnk.no.

Prosjektet «Meir mål på Jæren» har som mål å styrka nynorsken på Jæren og i Rogaland elles, og er eit samarbeid mellom Nynorskkommunane (LNK), Rogaland Mållag, Noregs Mållag, Nasjonalt Garborgsenter, Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa, Nynorsk kultursentrum og kommunane Hå, Klepp og Time.


Du får dela kontorplass med dei fem medarbeidarane på Garborgsenteret – og du får òg åtte kollegaer i Nynorskkommunane som driv redaksjonane Framtida.no i Oslo og Framtida Junior på Stord.

Språkrådet ber avisene sikre nynorskdelen i framtida

Svein Olav B. Langåker
-
0
Språkrådet ber avisene sikre nynorskdelen i framtida

Nynorskavisa Kvinnheringen kan publisere Amedia-tekstar og meiningsinnlegg på bokmål, men trur ikkje dei vil skrive mindre nynorsk framover.

– Det som overraska mest var nok at så mange aviser synest det er vanskeleg å få tak i journalistar med god nok nynorskkompetanse.

Avdelingsdirektør i Språkrådet Lars Ivar Nordal. | Foto: Oda Hveem

Det skriv avdelingsdirektør i Språkrådet Lars Ivar Nordal til Framtida.no. Nyleg kom Språkrådet med ei undersøking av bruken av dei to skriftspråka i norske redaksjonar.

Halvparten av avisene som er reine nynorskaviser svarar at det i stor grad er ei utfordring å rekruttere journalistar med god nok nynorskkompetanse.

– Det er eit politisk mål å styrke nynorsk, og då må vi utdanne journalistar som skriv god nynorsk. Slik sett er dette eit tydeleg signal til journalistutdanningane om å gi studentane god språkopplæring i både nynorsk og bokmål, uttalar Nordal

Kjenner seg att

Redaktøren i nynorskavisa Kvinnheringen stadfestar at dei har opplevd utfordringar med å rekruttere nynorskjournalistar.

– Rekruttering er generelt ei utfordring for lokalaviser i distrikta for tida, og det er òg vanskeleg å rekruttere folk med nynorskkompetanse, skriv redaktør Mona Grønningen til Framtida.no

Det har likevel stort sett løyst seg godt for dei. Ho trekker fram samarbeid med Nynorsk Avissenter som har gitt dei praktikantar som eit positivt tiltak.

– Vi har per no éin journalist som ikkje opphavleg hadde nynorsk som si målform, og vi har hatt det tidlegare. Det kan tidvis vere litt ekstra språkutfordringar for desse, men vi les korrektur på kvarandre sine saker og har låg terskel for språkfaglege diskusjonar i kvardagen, så dei klarer seg godt, etter mi meining.

«Blanda-avis»

I undersøkinga til Språkrådet, der 135 redaktørar har svart, kjem det fram at litt over halvparten (53 prosent) brukar berre bokmål i det redaksjonelle stoffet. 21 prosent brukar berre nynorsk, medan 24 prosent brukar begge skriftspråka.

Jærbladet, som vekslar mellom bokmål og nynorsk, har ikkje slite med rekruttering av nynorskjournalistar, fortel redaksjonssjef Simon Hobberstad.

– Vi har ikkje hatt det som noko krav, men får ofte inn folk som skriv nynorsk.

Hobberstad meiner dei har ein god miks av nynorsk og bokmål i avisa i dag.

– Det er stort sett journalistens preferanse som avgjer om saka blir skriven på bokmål eller nynorsk, forklarar han.

I jærbladet kan ein lese nynorsk og bokmål om kvarandre. Her er ein skjermdump frå nettavisa 12. mai.

Mest bokmål

Språkrådet si undersøking syner at kva språk som blir brukt der avisene kjem ut, er den viktigaste grunnen til at avisene ikkje brukar nynorsk. Blant avisene som brukar både nynorsk og bokmål, oppgir fleirtalet at mesteparten stoffet er på bokmål.

Ifølgje Wikipedia var Jærbladet frå starten i 1949 ei avis med mykje nynorsk, men etter kvart har det òg kome inn ein del bokmål i avisa.

Redaksjonssjef Hobberstad har ikkje konkrete tal på forholdet mellom bokmål og nynorsk hos dei i dag, men reknar seg fram til at det er om lag 60/40 overvekt bokmål. Det er basert på ei oppteljing av saker frå éi veke.

– Vi har ikkje ein klar strategi eller eit konkret mål for språk. Det hadde kanskje vore meir aktuelt om det hadde blitt veldig mykje nynorsk eller bokmål, men nett no har vi ei fin blanding.

Få utfordringar

– Kva utfordringar møter de som avis med begge målformer?

– Det har vi ikkje hatt dei store utfordringane med. Det må vere at ein journalist som ikkje er like stødig på nynorsken, kanskje må ta over ei nynorsksak på kveldsvakta. Det løyser seg som regel.

Jærbladet får svært få tilbakemeldingar frå lesarar på bruken av to målformer.

– Vi har brukt begge målformer i ganske mange år no. Vi antar at lesarane set pris på at vi framleis har godt med stoff på nynorsk.

Kan kome inn bokmål

Den nynorske lokalavisa Kvinnheringen feira 50 år i fjor og blir gitt ut i Kvinnherad i Vestland.

– Utan å ha snakka med grunnleggjar Kristian Hus om dette, så reknar eg med at å skrive nynorsk i avisa var sjølvsagt frå starten av sidan vi opererer i ein nynorskkommune, og sidan innbyggjarane her både skriv nynorsk og har dialekt tettast opp mot denne målforma, forklarar Kvinnheringen-redaktør Mona Grønningen.

Dei har ikkje nokon utprega språkstrategi, anna enn mål om å tilby lesarane godt, nynorsk språk i innhaldet, med minst mogleg feil. Språk- og skrivefeil kan nemleg gå ut over omdømet deira.

Grønningen opplever ikkje at dei møter store utfordringar som rein nynorskavis.

– Dei eg kjem på er pressemeldingar, offentlege dokument og sakspapir frå ulike instansar som er skrivne på bokmål, og som vi må omsetja til nynorsk. Det kan jo ta tid.

Elles deler dei innimellom saker frå andre Amedia-aviser, og for å spare tid blir ikkje desse omsette til nynorsk.

– Så innimellom finn du bokmål på nettavisa vår, og ein sjeldan gong òg i papiravisa, viss nokon sender oss debattinnlegg på bokmål. Då lar vi målforma vere. Men elles omset vi det vi har tid til.

Framtida.no fann ei sak på bokmål hos Kvinnheringen 12. mai, men det er ei annonsesak. Skjermbilete.

Mindre nynorsk i framtida?

I undersøkinga svarar 21 prosent av avisene som nyttar begge skriftspråk at dei trur dei vil bruke mindre nynorsk om ti år, og ingen trur dei vil bruke meir.

– Korleis ser du for deg utviklinga i Jærbladet?

– Det vil nok henge saman med bruken av nynorsk generelt, og det har andre meir kunnskap om enn meg. Eg forstår skepsisen, men inntrykket mitt er at nynorsken står sterkt her på Jæren, og slik håpar vi at det vil vere også om ti år. 

Heller ikkje Kvinnheringen-redaktøren ser for seg at dei vil skrive mindre nynorsk.

Nordal i Språkrådet meiner dei «språkblanda» avisene speler ei viktig rolle med å vise fram begge dei to norske skriftspråka, og peikar på at dei ofte opererer i område der nynorsken er i ein mindretalsposisjon.

– Eg vil oppfordre redaktørane til å aktivt arbeide for å oppretthalde nynorskandelen i avisa, og motverke ei utvikling der det kan bli mindre bruk av nynorsk i slike aviser.

– Er du uroa for posisjonen til nynorsk i aviser, basert på resultata i undersøkinga? 

– Undersøkinga vår viser at nynorsken står sterkt som mediespråk generelt og særleg som avisspråk. Undersøkinga har gitt oss ny kunnskap om statusen for nynorsk på dette feltet, og det treng vi, slik at alle aktørar på feltet kan ta dei rette grepa for å oppretthalde posisjonen til nynorsk som mediespråk. Det er viktig for nynorskbrukarane, for nynorsken og for norsk språk i stort.

Litteraturbåten Epos inviterer til litteraturcruise i Hardanger heile sommaren!

Svein Olav B. Langåker
-
0
Litteraturbåten Epos inviterer til litteraturcruise i Hardanger heile sommaren!

No kan du bli med den gamle bokbåten på tur blant bøker, bølger og bygder i Hardanger!

Den 61 år gamle båten Epos har vore bokbåt og turistbåt i ein mannsalder, og frå 17. juni kan du vere med den på nye tokter.

Sommaren 2024 vil Litteraturbåten Epos gå i ruta Rosendal-Norheimsund-Øystese. Båten vil gå tur-retur kvar vekedag, og korrespondere med Rødne sin hurtigbåt frå Bergen til Rosendal om morgonen.

Som ekte litteraturbåt frå Strandebarm, vil båten sjølvsagt gå i sakte fart forbi heimbygda til Jon Fosse, og på onsdagar kan ein også gå i land her.

– Me prøver noko heilt nytt her, og kombinerer den fantastiske naturen med den fantastiske litteraturen i Hardanger, seier dagleg leiar i Litteraturbåten Epos, Maria Pile Svåsand.

Dette vert eit etterlengta tilskot til båttrafikken i Hardanger, det har til no ikkje vore nokon samanknyting av Sunnhordland og nordsida av Hardangerfjorden, og ruta vil gje store moglegheiter for begge dei involverte kommunane. Ruta vil gje moglegheita til å reise på dagstur frå Bergen, via Rosendal og Kvam.

Turen vil kombinere bøker om bord, moglegheit til å høyre Jon Fosse på lydbok undervegs og ein sving innom Fosse med guiding undervegs. Samstundes vil me tilby det einaste «sakte-cruiset» i fast rute i Hardanger. Undervegs får ein også kjøpt lokal mat og drikke.

Så om ein ynskjer seg feriecruise, lesecruise, sidercruise eller saktecruise – denne turen dekkar alt.

Litteraturcruise i Hardanger vil vere eit tilbod både for turistar som vil sjå Hardanger,  lokalbefolkinga og hyttebuarar på begge sider av fjorden som ynskjer seg ei utflukt og for ferierande i regionen som reiser utan eigen bil og får eit nytt tilbod som del av ein større
rundtur.

Litteraturbåten Epos er eit desentralisert litteraturhustilbod og eit nasjonalt kulturminne, som gjennom drifta tek vare på kystkultur og skapar aktivitet på tradisjonelle møteplassar med nærheit til kysten.

Litteraturhus skal ikkje berre vere eit tilbod i dei store byane. Litteraturcruise er eit tilbod i vekedagane i sommarmånadane, og alle inntekter går til vidareutvikling av litteraturbåttilbodet.

– Det er ikkje lønsamt å drive litteraturbåt, med dette håpar me å auke eigeninnteninga vår og å utvide tilbodet samstundes, seier Svåsand.

M/S Epos var ein av verdas største aluminiumsbåtar då den vart bygd på Omastrand i Hardanger i 1963. Heilt sidan den var ny har den vore bokbåt på Vestlandet, og teke med seg bøker til bygder og øyar som ikkje hadde eige bibliotek. Sidan 2022 er båten eit flytande litteraturhus for dei same bygdene, eigd og driven av Stiftinga Litteraturbåten Epos. Om bord kan ein oppleve kulturarrangement, kafé og ein liten bokhandel med nye
og brukte bøker.

Meir informasjon og billettar finn du på litteraturcruise.no.

Nynorsk litteratur der ute – og heim igjen

Svein Olav B. Langåker
-
0
Nynorsk litteratur der ute – og heim igjen

Korleis har litteratur på mindretalsspråket nynorsk enda opp med å vinne internasjonale prisar? Og kvar går vegen vidare?

Dette er nokre av spørsmåla du kanskje finn svaret på når Nynorsksenteret, Høgskulen i Volda og Nynorsk kultursentrum inviterer til open fagdag på Høgskulen i Volda under Festspela torsdag 6. juni.

Fjorårets tildeling av nobelprisen i litteratur til Jon Fosse har kveikt ny interesse for nynorsk litteratur. Å snakke om nynorsk litteratur i ein internasjonal samanheng er meir aktuelt enn nokon gong.

– Eg håpar fagdagen kan medverke til auka medvit både om nynorsk litteratur ute i verda og verdslitteratur i nynorsk omsetjing, seier konservator ved Nynorsk kultursentrum, Stine Stennes Hovdenakk.

Ut i verda med nynorsk litteratur

Margit Walsø, direktør ved NORLA, Senter for norsk litteratur i utlandet, er ein av dei som skal halde innlegg under fagdagen. Ho vil fortelje om nynorsk litteratur i verda der ute og arbeidet med å spreie nynorske bøker og forfattarar til utlandet.

Verdslitteratur i nynorsk omsetjing

– Å gjere verdslitteraturen tilgjengeleg på nynorsk har alltid vore ein sentral del i bygginga av det nynorske språket og den nynorske skriftkulturen, seier konservator ved Nynorsk kultursentrum Fredrik Hope.

På fagdagen vil Marie Nedregotten Sørbø, professor ved Høgskulen i Volda, fortelje om omsetjing av verdslitteratur i nynorsk skriftkultur. Litteraturkritikar Sindre Hovdenakk vil ta føre seg arbeidet til Henrik Rytter, ein pioner som omsette mange viktige verk, mellom anna Shakespeare og Den guddomlege komedien, til nynorsk i perioden 1930–1950.

Ibsen på nynorsk og Vinje i verda

Då Ibsen-dramaet Peer Gynt vart sett opp på nynorsk for første gong i 1947, vekte det sterke reaksjonar. Men korleis var mottakinga då Jon Fosse gjendikta dramaet i nyare tid? John David Crosby, redaktør i tidsskriftet Mellom, kjem for å snakke om Fosse sine omsetjingar av Ibsen til nynorsk.
Under tittelen «Ein målmann dristar seg ut» – Aasmund Olavsson Vinje i verda vil Guy Puzey, førsteamanuensis ved Universitetet i Edinburgh, fortelje kva han oppdaga i studiet av Vinje sitt opphald i Storbritannia i 1862 og 1863.

Gratisarrangement under Festspela

Fagdagen vert arrangert i samband med Festspela, og det er gratis og ope for alle interesserte å melde seg på.

Meir om Festspela og festspelprogrammet!

Nynorsk og bokmål må inn i Grunnlova

Svein Olav B. Langåker
-
0
Nynorsk og bokmål må inn i Grunnlova

Det er på høg tid å grunnlovfesta norsk som nasjonalt hovudspråk i Noreg og grunnlovfesta jamstillinga mellom bokmål og nynorsk.

Den formelle likestillinga mellom bokmål og nynorsk må sikrast ein sterkare og tydelegare rettsleg status. Noregs Mållag ynskjer at norsk, både bokmål og nynorsk, skal grunnlovfestast som nasjonalt hovudspråk. Det vil vera viktig særleg for nynorsk, som det minste av dei to norske skriftspråka.

I dag er det berre samisk språk som har eit vedteke grunnlovsvern (paragraf 108). I paragraf 114 er norsk språk indirekte grunnlovfesta gjennom kravet om å måtta tala «språket i landet» for å bli utnemnd til embete i staten. I lov om språk (språklova) blir det slege fast at norsk er det nasjonale hovudspråket i Noreg. Det bør også stå i Grunnlova.

I ei globalisert verd treng norsk språk eit sterkare vern enn tidlegare. Det er mange land som ser dette. Ifølgje databasen Constitute finst det 148 land i verda med grunnlover som inneheld føresegner om nasjonalspråk. 97 land har grunnlover med føresegner som på ulike vis vernar språkbruk. Det er i dag meir vanleg at statar omtalar språk i grunnlovene, enn at dei ikkje gjer det.

Dei siste åra har Stortinget gjort mykje for å oppdatera Grunnlova, med mellom anna ei rekkje menneskerettslege føresegner. Ei grunnlovfesting av statusen til det norske språket, medrekna jamstillinga mellom nynorsk og bokmål, vil vera ei modernisering av Grunnlova. I 2024 kan vi feira  jubileum for to viktige nynorskvedtak i nyare tid. For 50 år sidan, i 1974, vedtok Stortinget at lærebøker til bruk i skulen skulle koma til same tid og same pris. Dette vedtaket var avgjerande viktig for å sikra elevar retten til likeverdig opplæring i alle fag på nynorsk. For 10 år sidan, i 2014, vedtok Stortinget at Grunnlova skulle finnast i to jamstilte versjonar, ein på nynorsk og ein på bokmål. At det mest grunnleggjande dokumentet for staten Noreg då kom på nynorsk, var ein viktig symbolsk siger for nynorsken.

Det vil vera ei fin markering av desse jubilea at det i denne stortingsperioden kjem eit framlegg om å grunnlovfesta norsk som nasjonalt hovudspråk, med jamstillinga mellom nynorsk og bokmål. Då kan det neste Stortinget for fyrste gong røysta ein slik paragraf inn i Grunnlova.

No kan du «vippse» på nynorsk

Svein Olav B. Langåker
-
0
No kan du «vippse» på nynorsk

Mållaget og Vipps har ein gladnyheit til nynorskbrukarar. Vipps kjem endeleg på nynorsk.

På nynorskdagen i år får nynorskbrukarar ei gåve frå Vipps. Dei har samarbeidd med Noregs Mållag for å lage ein nynorsk-versjon av betalingsappen.

Denne meldinga låg i Vipps-appen søndag morgon. Skjermdump

– Vi er glade for at Vipps no tek nynorsk under vengjene og gjer sitt for jamstillinga mellom dei to skriftspråka. No håpar vi alle går inn på Vipps og vel nynorsk som språk, skriv leiar i Noregs Mållag, Peder Lofnes Hauge, i ei pressemelding.

Jobba tett

Vipps er ein av dei mest brukte appane i Noreg. Tidlegare har dei berre hatt bokmål i appen.

Mållaget har vore aktivt med i arbeidet med å lage nynorskversjonen.

– Gode krefter i Vipps tok kontakt og sa at no er alt klart for at appen kan kome på nynorsk. Då heiv Mållaget seg rundt og omsette tekstmaterialet til nynorsk, seier Hauge.

Eit slag for jamstilling

Dette skjer på dagen Noregs Mållag feirar at det er 139 år sidan nynorsk og bokmål blei likestilte språk.

– Dette er ein ekte festdag! At ein no kan bruke Vipps på nynorsk, betyr meir nynorsk til veldig, veldig mange, seier mållagsleiaren.

Slik ser skildringa i Appstore ut på nynorskdagen 12. mai.

For å endre språket på Vipps til nynorsk må ein gå inn på innstillingane i appen og finne språkinnstillingane.

– Og vips er Vipps på nynorsk, seier Hauge.

Ingvild Bryn får nynorskprisen for journalistar

Svein Olav B. Langåker
-
0
Ingvild Bryn får nynorskprisen for journalistar

Ingvild Bryn er for mange sjølve nynorskrøysta. Etter ei særs variert karriere i NRK kan ho no også smykke seg med tittelen som vinnar av Kultur- og likestillingsdepartementets nynorskpris for journalistar i 2024.

– No vart eg utruleg glad, for det er ein gjæv pris som eg er særs glad for å få. Eg har gledd meg over andre gode nynorskbrukarar som har fått prisen før, men det må vere lov å gle seg litt ekstra når ein får prisen sjølv, sa Ingvild Bryn då ho fekk overraskinga, ifølgje ei pressemelding frå NRK Nynorsk mediesenter.

Under nyheitsdivisjonen i NRK sitt fredagsmøte vart Ingvild Bryn overraska med nyhenda om prisen. Der dukka nemleg  juryleiar Solveig Barstad opp på storskjerm. Ho la fram juryen si grunngjeving for utdelinga, og sa mellom anna:

«I ei tid der fleire og fleire programleiarar og andre journalistar brukar dialekt som arbeidsspråk, kan Bryn halda det gåande utan manus med eit ledig og lett normert nynorsk time etter time på direktesendingar i NRK. Slik gjer ho det tydeleg og synleg at nynorsk kan brukast som nyheitsspråk om alt og til alle.»

– Sjølve nynorskrøysta

Det er norske nettbrukarar, avislesarar, radiolyttarar og tv-sjåarar som nominerer kandidatar til prisen. Og at det er ein vinnar som mange har eit forhold til, går også fram av grunngjevinga.

«Årets vinnar av Kultur- og likestillingsdepartementets nynorskpris for journalistar er for tre generasjonar nordmenn eit lysande døme på korleis kvalitetsjournalistikk på talt nynorsk skal vera. For mange er ho sjølve nynorskrøysta med stor n.»

– Eg kjenner på eit stort ansvar som programleiar i Dagsrevyen, og arbeider mykje med språket. Språket må vere nøkternt, nøytralt og presist, utan fargelegging. Det er spesielt viktig med krig i Ukraina, Gaza, presidentvalkamp i USA og alt som skjer i norsk politikk. No er eg den einaste programleiaren i Dagsrevyen som brukar nynorsk, men eg har mange gode kollegaer i redaksjonen å diskutere med, sa ho då ho takka for prisen.

Kultur- og likestillingsdepartementet sin nynorskpris for journalistar blir delt ut til ein dyktig journalist som har utmerkt seg med bruk av levande og god nynorsk i norske medium, og som gjennom arbeidet sitt har gjeve nynorsken status og innpass på nye område.

Den høgtidlege utdelinga skjer under dei nynorske festspela i Aasentunet 7. juni. Bryn er den 19. mottakaren av prisen, som er på 75 000 kroner og eit kunstverk.

Om prisvinnaren:

Ingvild Bryn er frå Voss og utdanna frå Høgskulen i Volda med faga media og kommunikasjon, nordisk og statsvitskap. Ho starta som journalist i Horda Tidend. I 1984 vart ho tilsett i NRK Hordaland. Ho har vore korrespondent for NRK i Stockholm og USA. Bryn har motteke ei rekkje prisar for språket sitt, mellom andre Kringkastingsprisen, Alf Helleviks mediemålpris, Årets nynorskbrukar 2012 (saman med Arill Riise), Storegutprisen og Kringkastingssjefens språkpris.

Heile grunngjevinga frå juryen:

Årets vinnar av Kultur- og likestillingsdepartementets nynorskpris for journalistar er for tre generasjonar nordmenn eit lysande døme på korleis kvalitetsjournalistikk på talt nynorsk skal vera. For mange er ho sjølve nynorskrøysta med stor n.

I år kan Ingvild Bryn feira førti år som journalist i NRK. Det starta lokalt i Hordaland, men ho har sidan fare vide og vore utanrikskorrespondent i både Stockholm og Washington. Rollene har i desse tiåra vorte mange og varierte. Mellom anna leia Bryn i 1996 saman med Morten Harket Eurovision Song Contest-finalen – på verdsspråka engelsk, fransk og nynorsk.

Det er likevel Dagsrevyen som gjer at heile Noreg har eit forhold til Ingvild Bryn. Å løfta normert nynorsk og synleggjera det offisielle språket til hundretusenvis av nordmenn kvar dag er ein viktig del av NRKs samfunnsoppdrag. Ingvild Bryn er ein sterk pådrivar for dette. I ei tid der fleire og fleire programleiarar og andre journalistar brukar dialekt som arbeidsspråk, kan Bryn halda det gåande utan manus med eit ledig og lett normert nynorsk time etter time på direktesendingar i NRK. Slik gjer ho det tydeleg og synleg at nynorsk kan brukast som nyheitsspråk om alt og til alle.

Det finst mange grunnar til at journalistar driv med journalistikk. For Bryn har sjølve språket vore noko av det viktigaste. Ho er oppteken av at språket skal vera korrekt, klart og forståeleg. Det har ho arbeidd for både som utøvande journalist og i rolla som språksjef i NRK, i tillegg til mange år i Mediemållaget. Særleg for eit mindre nytta språk som nynorsk er det viktig med rollemodellar som held fana høgt for at språket skal vera framifrå.

Som språksjef var Bryn oppteken av å sjå heile landet, og ho reiste mykje rundt på distriktskontora. Ho skal ha sin del av æra for at nynorskprosenten i NRK er betre no enn før. Ingvild Bryn blir skildra som ein raus kollega som med godt humør villig vekk gir gode råd og handfast rettleiing til dei som ønskjer det, og til andre med.

For juryen har det vore ei sann glede og ei ære å vedta at Ingvild Bryn får Kultur- og likestillingsdepartementets nynorskpris for 2024.

Lærarutdanningane må ta språkansvar

Svein Olav B. Langåker
-
0
Lærarutdanningane må ta språkansvar

Lærarutdanningane skal utdanne lærarar for heile landet, og då må alle lærarstudentar, uavhengig av fag, rustast til å vere lærarar i nynorske klasserom.

Lærarutdanningane er avgjerande både for at framtidige nynorskelevar får ei god opplæring og for at ein skal kunne oppnå ei reell jamstilling mellom nynorsk og bokmål.

I november lanserte Språkrådet ein rapport om norsk, og særleg nynorsk, i lærarutdanningane. Rapporten slår fast at lærarstudentar utan norsk i fagkrinsen som skal bli lærarar og som ikkje tek utdanning innanfor norskfaget, svært sjeldan får vurdert nynorskkompetansen sin i løpet av utdanninga.

Rapporten viser òg at fleirtalet av uteksaminerte lærarstudentar har utdanninga si frå lektorutdanning eller praktisk pedagogisk utdanning (PPU). Dette er utdanningar der rammeplanen, i motsetnad til grunnskulelærarutdanningane, ikkje stiller krav om nynorskkompetanse hjå studentane. Resultatet er at nynorskelevane som skal ha opplæring på skriftspråket sitt i alle fag, får nyutdanna lærarar som ikkje er trygge i å skrive eller undervise på nynorsk.

Mållaget har gjennom mange år peika på at utdanningsinstitusjonane må gje lærarstudentane ei betre opplæring i nynorsk. Dei må òg få opplæring i nynorskdidaktikk, det å lære korleis dei kan lære elevane nynorsk.

Det blir ei viktig oppgåve for forskings- og høgare utdanningsminister, Oddmund Hoel (Sp), å få dette på plass. Den nye statsråden har brei kunnskap om feltet og bør bruke både kunnskapen og styringsretten sin til saman med lærarutdanningane å sørgje for betre nynorskopplæring av lærarstudentane.

Mållaget har ei heil rekkje konkrete tiltak:

• Norsk må vere obligatorisk fag på grunnskulelærarutdanninga 5–10, og rammeplanane for PPU og lektorutdanningane må òg stille krav til studentane sin nynorskkompetanse.

• Det bør innførast ein nasjonal deleksamen i norsk i lektorutdanninga, og reglane for fritak frå sidemål i lærarutdanningane må strammast inn.

• Nynorskdidaktikk må vere ein del av lærarstudentane si utdanning, og det må kome fleire tilbod om etterutdanning i nynorskdidaktikk for dei som allereie arbeider i skulen.

• Utdanningsinstituasjonar må synleggjere nynorsk på studiestadene.

• Eksponering er nøkkelen til meistring.

• Dessutan må universitets- og høgskulerådet som rådgjevande organ stille krav til nynorskkompetansen i dei nasjonale retningslinene sine til lærarutdanningane.

Slik kan vi sikre at vi utdannar lærarar som har kompetanse til å drive opplæring i og på nynorsk.

Undersøking: Journalistar med nynorskkompetanse er mangelvare

NPK
-
0
Undersøking: Journalistar med nynorskkompetanse er mangelvare

I ei undersøking om «Nynorsk i avisene» kjem det fram at aviser som bruker begge skriftspråk er positive til meir nynorsk. Samtidig har redaktørane liten tru på at nynorskbruken vil auke i framtida.

Nyleg har 135 redaktørar svart på spørsmål frå Opinion på oppdrag frå Språkrådet om bruken av nynorsk og bokmål i norske aviser.

Undersøkinga viste mellom anna at nesten halvparten av avisene som bruker både nynorsk og bokmål, synest det burde vore meir redaksjonelt stoff på nynorsk i avisa deira.

Samtidig viser resultata at journalistar med nynorskkompetanse er mangelvare. Blant reine nynorskaviser seier 50 prosent at det i stor grad er ei utfordring å rekruttere journalistar med god nok nynorskkompetanse.

Likevel står det ikkje først og fremst på kompetanse at det meste av stoffet blant avisene som brukar begge skriftspråk, er på bokmål. Redaktørane ser derimot lesarane og språkbruken i nedslagsfeltet som dei viktigaste grunnane til at avisene ikkje bruker nynorsk.

Trass positiviteten rundt meir nynorsk, trur ingen av avisene som bruker begge skriftspråk at dei vil auke nynorskbruken i framtida.

(©NPK)

123...371Side 2 av 371

LNK.NO

KONTAKT LNK:

Dagleg leiar Svein Olav B. Langåker, 948 75 365

post@lnk.no

 

Ved å bruka LNK.no aksepterer du bruk av informasjonskapslar.

Les meir om personvernpolitikken vår!

TAKK FOR STØTTA