Heim Blogg Side 2

Kvifor er nynorsk usynleg på kino og på Netflix?

Svein Olav B. Langåker
-
0
Kvifor er nynorsk usynleg på kino og på Netflix?

Nye krav kan føra til at store strøymetenester får fleire filmar og seriar på norsk. Samstundes er nynorsk så godt som usynleg både hos Netflix, Max og Disney og på det store lerretet. Dette bør det gjerast noko med.

I februar vedtok Stortinget ei endring i kringkastingslova. Innstillinga frå kultur- og familiekomiteen slår fast at lovendringa «stimulere[r] til filmpolitisk måloppnåelse, kulturelt og kunstnerisk mangfold og språklig utvikling i Norge».

Endringa forpliktar tilbydarar av såkalla audiovisuelle bestillingstenester å bidra økonomisk til produksjon av norske audiovisuelle verk. Med andre ord må strøymetenester som Disney, Max og Netflix legga pengar i norskspråkleg film- og serieproduksjon. Frå 2026 er det snakk om 150 til 200 millionar kroner årleg.

Endringa kan bidra til å styrka norsk språk og kultur. Reguleringa av strøymetenestene kjem fordi dei blir stadig viktigare i mediekvardagen i Noreg. Strøymetenestene tar til dels over for allmennkringkastarane NRK og TV 2, som må retta seg etter ei lang rekke kulturpolitiske krav.

Langt mellom filmar og seriar med nynorskteksting

Folk flest les færre bøker enn tidlegare, og teksting av tv, film og seriar blir difor ei svært viktig kjelde til skriftleg norsk. Allmennkringkastaren NRK bruker mykje nynorsk i tekstinga si, men dei private strøymetenestene bruker så å seie aldri nynorsk.

Språkrådet tok kontakt med kundeservice hos Netflix for å høyra om tenesta har innhald teksta på nynorsk. «Nei» var det stutte svaret me fekk. Det er ikkje noko som tyder på at stoda er annleis hos dei andre strøymetenestene. På kino er situasjonen marginalt betre, og nokre få filmar har vore teksta på nynorsk dei siste åra. På 1980-talet var Ronja Røvardotter teksta på nynorsk nokre stader. Nesten tretti år seinare kom gangsterfilmen Tropa de elite med undertekstar på nynorsk på kino. Det skjedde like etter at Norsk Målungdom hadde jobba med ein kampanje for å stilla krav om minst éin nynorskteksta film på norske kinoar i 2008.

På 2010-talet vart berre nokre få kinofilmar distribuerte med tekst på begge skriftspråk. Etter 2020 har det ikkje kome ein einaste kinofilm med nynorske undertekstar, så vidt me veit.

På Blu-ray har det derimot kome fleire filmar med nynorsk teksting dei siste åra. Bortimot heile Norske filmklassikarar-serien til Platekompaniet og Christer Falck har nynorsk teksting. Det viser at det er mogleg med undertekstar på nynorsk. Kanskje kunne strøymetenestene nytta seg av same teksting når dei tilbyr filmar som Uno og Reprise til abonnentane sine?

Undertekstar speglar ikkje det språklege mangfaldet

Nær halvparten av befolkninga i Noreg ser på strøymt innhald ein gjennomsnittleg dag, viser Statistisk sentralbyrås Mediebarometer for 2024. Strøyming er mest populært blant unge vaksne i alderen 16 til 34 år. Om lag 80 prosent av befolkninga har eit fast kinotilbod i kommunen sin, og kino er ein av dei mest brukte kulturaktivitetane blant nordmenn, ifølgje regjeringa sin kino- og filmformidlingsstrategi Mer film sammen. I strategien er det formulert som eit kulturpolitisk mål at det skal leggast til rette for breidde og mangfald i kinotilbodet i heile landet.

I 2012 vart det vedteke ei endring i forskrifta om tilskot til audiovisuelle produksjonar som stiller krav om at alle norske filmar skal ha norskspråklege undertekstar. Sidan 2017 har det vore krav om at alle filmar skal synstolkast. Men språkleg breidde og mangfald visest i dag ikkje i undertekstar, korkje på kino eller på strøymetenestene. Det kjem heller ingen krav om dette i paragrafen om plikt til å investera i norskspråklege audiovisuelle verk, som tok til å gjelda 1. mai i år.

Nynorsk har vore og er framleis nærmast usynleg på det store lerretet og på små og store skjermar i heimen. Over ein tredjedel av alle kommunale kinoar i Noreg ligg i nynorskkommunar og i språknøytrale kommunar med ein stor del nynorsk. Kvifor skal ikkje kinogjengarane her få møta språket sitt?

Bokmål treng ikkje vera norma

Språklova slår fast at nynorsk og bokmål er likestilte skriftspråk, og at ein må setja inn særlege tiltak for å styrka nynorsk, som er det minst brukte skriftspråket. Men det finst inga lov som slår fast at all underteksting skal vera på bokmål.
Andre land fører ein offensiv språkpolitikk for å verna om mindre brukte språk. Spanske styresmakter sette til dømes krav om innhald på baskisk, galisisk og katalansk i strøymetenestene i 2022. Det er ingen grunn til at vi i Noreg skal vera mindre offensive enn i Spania.

Språkrådet og Landssamanslutninga av nynorskkommunar meiner at manglande nynorsk i undertekstar heng saman med gammal vane og mangel på treffsikker politikk. Me håpar og trur at 2020-talet skal bli tiåret då det losnar for teksting på nynorsk.

Me vil difor føreslå følgjande tiltak for å snu trenden:

• sørga for at filmane som ligg an til å bli dei største kassasuksessane i eit kinoår, får teksting på både nynorsk og bokmål – då kan kinoane sjølve velja, og tenåringar på Voss, i Volda og i Vinje kan få sjå at språket deira funkar også på film
• setja krav om at ein viss del av tekstinga hos strøymetenestene skal vera på nynorsk, slik at alle skal kunne lesa både bokmål og nynorsk i undertekstar på desse plattformene
• setja krav om at filmane som vert synt til fleire tusen barn og unge gjennom Den kulturelle skulesekken, er teksta på både nynorsk og bokmål

Oppsummering etter landstinget – og aktuelle kurstilbod

Svein Olav B. Langåker
-
0
Oppsummering etter landstinget – og aktuelle kurstilbod
Takk til alle som deltok på landstinget vårt i juni. Frammøtet var det beste på 14 år!
Landstinget til LNK vedtok ein ny strategi, reviderte vedtektene og godkjende årsmeldinga og rekneskapen. Vedtektsendringa gjer det tydeleg at landstinget kan vedta dagsaktuelle språkpolitiske fråsegner.
Landstinget vedtok desse fråsegnene:
Språkrådet har undersøkt stavekontrollane til Microsoft, Apple og Google, og finn alvorlege feil som bryt med kravet i opplæringslova om at alle stavekontrollar skal støtta offisiell rettskriving. Statssekretær Trude Storheim kalla det ein skandale på landstinget. LNK følgjer opp saka med både leverandørane og fleire departement.
Kurstilbod:
I vår arrangerte LNK rekordmange På saklista-kurs – kurs i nynorsk klarspråk. Det er enno høve til å bestilla kurs no i haust. Les meir og bestill her!
Håpar de får ein fin start etter sommarferien!

Strategi for Nynorskkommunane (LNK) 2025-2029

Redaksjonen
-
0
Strategi for Nynorskkommunane (LNK) 2025-2029

Landstinget vedtok ny strategi for Landssamanslutninga av
nynorskkommunar – LNK.

Strategien bygger på prinsipprogrammet til LNK:

• LNK skal leggja til rette for at medlemene kan vera aktive og stolte nynorskbrukarar og medvetne i språkspørsmål.
• LNK skal arbeida for å sikra nynorsk som eit jamstilt og fullgodt bruksspråk innanfor alle delar av det offentlege. LNK skal ta eit ansvar for språkutviklinga i medlemskommunane, og ta på seg informasjons- og kulturfaglege oppgåver som set nynorsk inn i nye samanhengar.
• LNK skal vera ein pådrivar i høve til sentrale styresmakter og andre samarbeidspartar kommunane har, for å få dei til å ta språkjamsillinga på alvor. LNK skal vera ein konstruktiv, positiv og framoverretta samarbeidspart.
• LNK skal ta opp saker på vegner av medlemene.
• LNK skal vera ein medlemsorganisasjon, men samstundes leggja vekt på fellesskapet gjennom å tilnærma seg medlemene på ein måte som stimulerer til dialog og tovegskommunikasjon.

I strategiperioden skal følgjande punkt ha særleg prioritet:

1. Styrka nynorsk blant barn og unge.
2. Styrkja språkarbeidet i nynorskkommunane.
3. Gjera organisjonen og tilboda våre kjent blant tilsette, folkevalde og innbyggarar i medlemskommunane våre.
4. Styrka den språkpolitiske slagkrafta til nynorskkommunane.

Utfordringar for LNK og nynorsk i kommunane

• Språkskifte blant barn og unge.
• Over halvparten av nynorskkommunar tilbyr berre norskopplæring på bokmål for vaksne innvandrarar.
• Staten er ikkje god nok på å følgja språklova.
• Digitale løysingar manglar på nynorsk. Utviklinga av kunstig intelligens (KI) gjev nye mogleikar og utfordringar.
• Manglande kjennskap og medvit i kommunane om gode nynorske tilbod.

MÅL FOR LNK:

1. Styrka nynorsk blant barn og unge:

• Utvikla og driva Framtida.no, Framtidajunior.no, Magasinett og Pirion og arbeida for at dei får ein meir føreseieleg økonomi.
• Utvikla og driva vidare kurstilboda for elevar som Framtida.no, Framtidajunior.no og Magasinett driv.
• Arbeida for meir medvitne haldningar til språk og kultur i barnehagane og skulane og styrka nynorsk i alle fag.
• Arbeida for å få på plass ei ordning med språkleg godkjenning av læremiddel og skriveprogram.

2. Styrkja språkarbeidet i nynorskkommunane:

• Arbeida for å setja språkspørsmål og språkpolitikk inn i ein vidare kulturell samanheng, mellom anna ved å syna samanhengar mellom språk, identitet, kultur, samfunnsutvikling og omdømebygging.
• Styrkja språkkompetansen blant tilsette i kommunar og fylkeskommunar. LNK skal tilby kursa «På saklista», «På brett og tavle» og fagsamlingar så langt økonomien tillet dette.
• Arbeida særskilt inn mot kommunar der nynorsk står svakt og er utsett for språkpress frå områda dei grenser til.
• Arbeida for at kommunane vedtek språkplanar og integrerer desse i kommunale planverk og at desse tydeleggjer kven som har ansvar for språk i kommunane.
• Arbeida for at medlemmane til LNK skal få medlemstilbod og medlemsfordelar.
• Arbeida for at programvare, læremiddel og språkteknologiske verktøy blir utvikla på nynorsk.
• Bidra til at det blir lettare for kommunane å stilla krav til innkjøp av tenester og varer på nynorsk.
• Arbeida for at framandspråklege får fullgode læremiddel på nynorsk og bidra til samarbeid mellom vaksenopplæringane, gjerne saman med statsforvaltarane og lærarorganisasjonane, for å gjera det lettare for fleire kommunar å tilby undervising i nynorsk og dialekt. Det skal vera eit statleg ansvar å syta for at det finst tilgjengeleg læringsmateriell av god kvalitet på nynorsk for framandspråklege.

3. Gjera organisasjonen kjent blant tilsette, folkevalde og innbyggarar i
medlemskommunane våre:

• Presentera kursprogramma under rekrutteringsferder, medlemsbesøk og i direkte kontakt med medlemmane.
• Invitera til eigne digitale nynorskseminar for kommunestyrerepresentantar, og for kommunalsjefar, oppvekstsjefar, skulefagleg rådgjevarar eller tilsvarande.
• Presentera tilboda for barn- og ungdom under rekrutteringsferder/ medlemsbesøk og i direkte kontakt med skular og barnehagar.
• Laga og følgja opp merkevare- og kommunikasjonsstrategi.
• Ha aktiv kontakt med media og relevante styremakter for å få fram aktuelle saker.
• Markera organisasjonen gjennom tilboda våre til barn og unge.

4. Styrka den språkpolitiske slagkrafta til nynorskkommunane:

• Samarbeida med Språkrådet og Nynorsk kultursentrum om kartlegging av haldningar til språk og andre tiltak for nynorsk i kommunane.
• Samarbeida med KS og andre nettverk og organisasjonar om tiltak som styrkar nynorsken i kommunane.
• Fremja medlemene sine språkpolitiske interesser gjennom fråsegner og politisk arbeid.
• Arbeida for at kommunane ikkje skal ha meirkostnader av di dei har valt nynorsk som administrasjonsspråk.

Styret følgjer opp vedtatt strategi for mangfald, inkludering og rekruttering og skal vedta ein strategi for berekraft i løpet av 2025.

Vedteke på landstinget til LNK, 3.-4. juni 2025

Jubileumsfeiringar, sterke stemmer og sommarstemning under Festspela

Redaksjonen
-
0
Jubileumsfeiringar, sterke stemmer og sommarstemning under Festspela

Festspela 2025 vart ei levande og meiningsfull markering av nynorsk språk og kultur. Med fantastisk sommarvêr, sterke kulturopplevingar og eit engasjert publikum, er det berre å seie: Tusen takk!

Festspela opna offisielt med ei feiring av 25-årsjubileet for det nye Aasentunet, som då det opna i 2000 markerte ein ny start for museumsdrifta i Nynorsk kultursentrum. Eit fullsett uteamfi fekk ta del i feiringa saman med Åse Kleveland, festspeldiktar Marit O Kaldhol, musikar Steinar Raknes og dansaren Bao Andre Nguyen. Kvelden vart avslutta med ein storslått konsert med Stein Torleif Bjella med band.

Tidlegare kulturminister Åse Kleveland heldt opningstalen under opninga torsdag kveld. Foto: Tone Solhaug

Konstituert arenaleiar i Aasentunet og festspelsjef, Ida Karin Aarflot Kornberg, er godt nøgd med gjennomføringa av festivalen.

– Over 3000 gjestar har besøkt Festspela denne helga. Vi er svært takksame for alle som har teke turen, og ikkje minst for innsatsen frå frivillige, tilsette og samarbeidspartnarar. Dei har verkeleg vist kva godt samspel betyr i praksis, seier ho i ei pressemelding.

Festspela har hatt eit innhaldsrikt program med sterke stemmer og nye perspektiv som har vist korleis litteratur, musikk, kunst og samfunn heng saman på tvers av sjangrar og tema.

– Vi ser at gjestane våre har sett pris på breidda i programmet, og det er kjekt sjå at mange barn har hatt gleda av det utvida Festsprell-programmet i år også, seier Kornberg.
I løpet av fire dagar med høgtlesingar, føredrag og samtalar har publikum fått kjenne på heile kjensleregisteret. Vêret skapte fantastiske rammer gjennom heile festivalen. Laurdag kveld fekk fleire hundre gjestar oppleve Ingebjørg Bratland syngje og spele i varmt og nydeleg sommarvêr i uteamfiet.

– Det har vore inspirerande å ha så mange talentfulle utøvarar som har bidrege gjennom heile festivalen, seier produsent for Festspela Kim Åge Furuhaug.

Festspeldiktar Marit O Kaldhol var svært delaktig i programmet gjennom heile Festspela. Foto: Nynorsk kultursentrum, Maria Fet

Festspeldiktar

– Vi er svært stolte av samarbeidet med festspeldiktar Marit O Kaldhol, som foreslo det spennande temaet «Samspel» til årets festival, skyt Kornberg inn.

Mange gjestar har blitt betre kjende med Kaldhol som har framført fleire nyskrivne tekstar, sett tilbake på ein lang og rikhaldig forfattarskap og delt av sin kunnskap og sterke engasjement. Under Ivar Aasen-stemnet søndag ettermiddag vart programmet i Aasentunet runda av med heilt ny musikk frå Beate Slettevoll Lech til to nyskrivne salmetekstar av festspeldiktaren.

Festspeldiktaren uttrykkjer også at ho har hatt fine dagar på Festspela.
 – Det har vore ei glede å få samarbeide – samspele – med så mange dyktige menneske, og få oppleve at kjente og ukjente gir uttrykk for at litteratur og lesing betyr mykje for dei. Det både varmar og oppmuntrar, seier ho.

Markerte tre jubileum

Heile tre jubileum vart markerte under Festspela. Det er i år 25 år sidan Aasentunet nyopna som moderne og profesjonelt museum i museumsbygningen teikna av arkitekt Sverre Fehn. Nynorsk salmebok feirar 100-årsjubileum, og det er 150 år sidan den endelege utgåva av Ivar Aasens Symra vart gjeven ut.

– Opninga av det nye Aasentunet for 25 år sidan la grunnlaget for den kulturinstitusjonen Nynorsk kultursentrum er i dag. Jubileet gjer det naturleg å heidre forgjengarane og rette takksemd til dei som gjorde det mogleg, seier direktør Olav Øyehaug Opsvik.

Emil André Erstad sende i talen sin under Ivar Assen-stemnet også honnør til nokre av dei som har gått føre og jobba for at vi fritt kan bruke språket.

– Dei stod for ein ny, banebrytande og inkluderande nasjonalisme. Ein nasjonalisme som bygde bruer, ikkje murar. Slik nynorsken opna opp språket for fleire, og ikkje lukka seg for dei få, sa Erstad.

Festspela 2026

Arbeidet med Festspela 11.–14. juni i 2026 er alt i gong. Då vil festspeldiktaren vere Brynjulf Jung Tjønn. Han er journalist, redaktør og prislønt forfattar og har skrive ei rekke bøker for barn, unge og vaksne.

– No er vi klare for Festspela!

Redaksjonen
-
0
– No er vi klare for Festspela!

– Vi gler oss til å ta imot gjestar i alle aldrar til ein levande og samlande festival, seier festspelsjef og konstituert arenaleiar Ida Karin Aarflot Kornberg.

– Festspela er ei unik moglegheit til å oppleve det beste Aasentunet har å by på, med gratis inngang til museet, eit rikt kulturprogram og ei stemningsfull ramme rundt heile opplevinga.

Festspela feirar det nynorske – språket, kulturen og folka som ber det vidare. Årets program samlar sterke stemmer og nye perspektiv, og viser korleis litteratur, musikk, kunst og samfunn heng saman på tvers av sjangrar og tema.

Tradisjonar, nye perspektiv og ein god dose humor

På Festspela i år får vi mellom anna samtalar om økologi, natur, litteratur og kva rolle klima spelar for menneske si psykiske helse.

– Vi får høyre om verdien litteraturen kan ha som reiskap for å forstå, utforske og arbeide med vanskelege tema, og innsikt i kva som inspirerer til skriving og kreativitet, seier produsent for Festspela og Nynorsk kultursentrum Kim Åge Furuhaug.

Det tradisjonsrike Ivar Aasen-minneføredraget formidlar relevant forsking og aktuelle tema innan nynorsk skriftkultur, språk og litteratur. I år kan du høyre Margun Rauset fortelje om korleis Nynorskordboka har utvikla seg dei siste åra – og korleis definisjonar blir justerte i takt med eit språk i endring.

Lurivar er endeleg tilbake i Aasentunet og inviterer til ei fantasirik eventyrstund. Det blir også familiekonsert og barnebokbad, der publikum får møte forfattar, illustratør og musikar Vegard Markhus.

På Kunsthuset blir det festspelutstilling med biletkunst av festspelkunstnaren Gunilla Holm Platou. Utstillinga opnar torsdag, og er open alle dagar under Festspela.

På Møre folkehøgskule blir det Møre-Nytt på nytt med programleiar Eirik Risholm Velle og gjestar. Konseptet hentar mykje frå «storebroren» på NRK med oppgåver som «Kva skjuler seg bak sladden?», «Kven skal ut?» og «Kva nytt ord skal vi fram til her?». I tillegg byr dei på eigne og heimesnikra innslag.

– Festspela har eit rikt og variert program for både store og små, og takka vere godt samarbeid med andre organisasjonar, kommunane og bibliotek er fleire av tilboda gratis, seier Kim Åge Furuhaug.

Musikk under open himmel

– Alle kan finne noko spennande i årets Festspel-program, og ein treng ikkje vere språknerd eller aktiv i nynorskrørsla for å ha det kjekt på Festspela, seier Ida Karin Aarflot Kornberg.

Konsertane på utescena har i mange år vore eit høgdepunkt under Festspela. Torsdag kveld skapar Stein Torleif Bjella ei stemningsfull og minneverdig oppleving frå scena med jubileumskonserten for Aasentunet.

Laurdag kan både store og små glede seg over familiekonserten Med lasso og hatt, med Inger Bakke, Jorun Marie Kvernberg og Kristina Bjørdal Farstad. Seinare same kveld tek Ingebjørg Bratland publikum med på ei musikalsk reise prega av både ro og kraft. Søndag rundar Beate Slettevoll Lech av konsertserien med ei inderleg og uttrykksfull framføring under Ivar Aasen-stemnet.

– Aasentunet blir ein levande og stemningsfylt samlingsstad desse dagane anten du ønskjer eit djupdykk i ny nynorsk litteratur, musikalske opplevingar, høgtlesingar eller vil samlast med vener rundt eit bord i kafeen og nyte god mat frå festspelmenyen, avsluttar Kornberg.

Fråsegn frå landstinget til LNK: – Kommunane må få dekkja kostnadene til språkdelte klassar

Redaksjonen
-
0
Fråsegn frå landstinget til LNK: – Kommunane må få dekkja kostnadene til språkdelte klassar

Landstinget til LNK kjem med klart krav til at kommunane må få dekkja dei kostnadene dei har til språkdelte klassar i ungdomsskulen.

Etter den nye opplæringslova, har elevar rett til å gå i eigne nynorsk- og bokmålsklassar på ungdomstrinnet, dersom minst ti elevar ønskjer dette. I 2025 får kommunane til saman 102,4 millionar kroner ekstra til dette. Men departementet stiller ikkje noko krav til at kommunane faktisk opprettar eigne språkdelte klassar. Slik fordelinga mellom kommunane er sett opp får Oslo kommune 11 millionar kroner til språkdelte klassar i 2025. Dette trass i at dei berre har to nynorskelevar, som ikkje er nok til ein eigen klasse.

Enorm belastning

I sin søknad om ordinære skjønnsmidlar for 2025 melde Klepp inn 13 ekstraklassar som følgjer av språkdeling. Kommunen viser til ekstra kostnader på opp mot 20 millionar kroner grunna ekstraklassane, og har ved fleire høve tatt dette opp med Statsforvaltaren i Rogaland som ein enorm belastning. Statsforvaltaren har tatt dette opp med regjeringa.

Det er fleire andre av medlemskommunane til Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) som får store ekstra kostnader som følgje av kravet om språkdeling i ungdomsskulen. Slik tildelinga av midlar til språkdeling på ungdomstrinnet er no, så fører det til at pengane ikkje følgjer reelle kostnader.

– Staten må ta ansvar

– Landstinget til LNK meiner at kommunane må få dekkja dei kostnadene dei har til språkdelte klassar i ungdomsskulen. Staten må ta ansvar for å retta opp i dette, heiter det i fråsegna frå landstinget til LNK.

Denne veka har over 100 deltakarar frå dei 85 medlemskommunane til LNK vore samla til landsting i Øygarden. Oppmøtet er det største på 14 år.

Landstinget til Nynorskkommunane: – Krev demokratisk kontroll over språket

Redaksjonen
-
0
Landstinget til Nynorskkommunane: – Krev demokratisk kontroll over språket

Stavekontrollane til dei store selskapa Google, Microsoft og Apple er så dårlege at dei hindrar elevar i å læra korrekt norsk, og undergrev den demokratiske kontrollen over språket vårt. No må statsrådane våre for kunnskap og kultur gripa inn

Ei fersk undersøking frå Språkrådet viser at stavekontrollane i dei mest brukte skriveprogramma i Noreg ikkje held mål. I 2023 vedtok Stortinget ei ny opplæringslov som slår fast at skulane skal bruka skriveprogram som støttar både nynorsk og bokmål, og som følgjer offisiell rettskriving.

LNK var svært nøgde med at regjeringa og stortingsfleirtalet lovfesta krav til at skriveprogram i skulen skal støtta nynorsk i den nye opplæringslova. Ingen av dei tre store leverandørane av skriveprogram kan no seiast å levera etter krava i opplæringslova, heiter det i ei fråsegn frå landstinget til Landssamanslutninga av nynorskkommunar, LNK.

Saboterer innlæringa av skriftspråket

Spesielt ille er det for alle elevar som skal læra seg nynorsk.

– Stavekontrollane fungerer så dårleg at dei er direkte skadelege for innlæringa av skriftspråket vårt. Elevar over heile Noreg opplever å få raude strekar under korrekt nynorsk, og ingen korrektur under det som er feil i skriveprogrammet til Google, seier dagleg leiar i Landssamanslutninga av nynorskkommunar, Svein Olav B. Langåker og styreleiar Sara Hamre Sekkingstad.

85 kommunar og tre fylkeskommunar er medlemmar i organisasjonen.

Den svært mangelfulle nynorskstøtta i skriveprogramma er eit så stort problem at landstinget ber om at Kunnskapsdepartement tar ansvar for å gjera noko med situasjonen.

– Når stavekontrollen fungerer dårlegast på nynorsk, saboterer det læringa av skriftspråket – og vegen til språkskifte blir kortare, heiter det i fråsegna.

Skular er makteslause åleine

Staten, fylkeskommunane og kommunane betaler årleg milliardar av kroner i lisensar til dei store leverandørane av skriveprogram.

– Det kan vera lett for staten å gi alt ansvar til skulane og skuleeigarane. Men når ingen av dei store selskapa no har stavekontrollar som følgjer offisiell rettskriving, så står skulane og kommunane ganske makteslause. Kvar enkeltkommune og skule er små mot dei store internasjonale gigantane. Staten som innkjøpar og bestillar har mykje større makt enn éin enkelt skule. Det er på tide at staten bruker denne innkjøpsmakta. Og viss ikkje det nyttar mot dei amerikanske selskapa, så er det kanskje på tide å vurdera norske eller europeiske løysingar, seier landstinget.

Krev kontrollen tilbake!

I Noreg er det Kultur- og likestillingsdepartementet som fastset den offisielle rettskrivinga. Men i praksis er det no ingen som har kontroll på rettskrivinga. I staden er det store amerikanske selskap som dikterer fasiten.

– Landstinget til Landssamanslutninga av nynorskkommunar meiner det er på tide at ansvarlege statsrådar tar ansvar og får tilbake den demokratiske kontrollen over språket vårt!

På landstinget i Øygarden denne veka deltok over 100 representantar frå dei 85 kommunane og tre fylkeskommunane som er medlemmar i LNK. Det er fjorten år sidan sist så mange deltok.

Tale til landstinget: – Det er ikkje noko mindre enn ein skandale

Svein Olav B. Langåker
-
0
Tale til landstinget: – Det er ikkje noko mindre enn ein skandale

Under her kan du lesa talen som statssekretær Trude Storheim i Kultur- og likestillingsdepartementet heldt på landstinget til LNK i Øygarden 3. juni.

Det er stas å vera blant så mange kommunefolk. Eg har i mange år vore knytt til Voss kommune. Eg er no statens representant, utan at eg hadde sett det for meg for eit halvt år sidan. Så pass på! Plutseleg er det ein av dykk som må vera statens sendebod til nynorskkommunane.

Som nynorskbrukar er du van med å vera underdog. Dette gjeld også som statssekretær. Bokmålsveldet skyller over ein. Me som brukar nynorsk, tek det ikkje som sjølvsagt å bruke eller møte språket vårt. Sjølv om nynorsk og bokmål er formelt likestilte språk, er vilkåra for å bruke språka heilt ulike. Det er ikkje nokon som har bestemt at det skal vera slik, men det gjeld å forstå at det er slik det er.

Eit språk som er lite, gjer at det blir det markant og «avvikande frå normalen» — berre fordi det er lite, ikkje fordi det er rart i seg sjølv.

Små språk er også vanskelegare å læra. Ikkje fordi små språk automatisk har rar rettskriving og vanskelege ord, men fordi me sjeldan ser det i Donald-blad, i avisene og på TikTok.

Brukarar av små språk er i tillegg automatisk tospråklege, så det kostar oss lite å gå over til det større språket. Djevelen ligg altså ikkje i detaljane, men i kjøtvekta.

Temaet i dag er korleis kan staten fremja nynorsk dei neste fire åra?

Eg skal svara og bli med i samtalen etterpå. Men fyrst vil eg gjerne at me hevar blikket.

Sjølv om me er i ein nynorsk samanheng på dette landstinget, vil eg gjerne seia at det overordna viktige med språklova er at norsk for fyrste gong får formell status som «nasjonalt hovudspråk», som det står i § 4. Samisk har lenge hatt ein formell status i norsk lov, men det fekk altså norsk språk fyrst i 2022 – med språklova. At det no er lovfesta, er ei erkjenning av at norsk er under press. og at det ikkje er sjølvsagt at det er det som mest brukt i alle sektorar. Dette er nytt for bokmålet, men ikkje for nynorsk.

Språklova slår fast at norsk må sikrast i bruk.

Korfor er dette viktig? Jau, for at demokratiet skal vera det me vil, er det veldig aktuelt å tenka på at dei styrande og dei styrte snakkar same språk, og at ekspertar og vanleg folk også gjer det.

Truleg har eit lite, men sterkt språk noko for seg i møte med truslar mot ytringsfridom og desinformasjon. Truleg blir våre velferdstjenester betre når dei skjer på norsk. Truleg forstår me betre kva som skjer med samfunnet når det står i norskspråklege høyringsnotat i staden for i engelskspråklege forordningar. Truleg har me lyst til å ikkje vera eit historielaust folk utan band til våre gamle institusjonar, vår gamle skrifter og tradisjonar. Me er dei einaste på kloden som tek vare på akkurat norsk.

Språkova seier at offentlege organ skal bruka norsk, og at alle samfunnssektorar har ansvar for dette. Under dette formålet skal offentlege organ også særleg fremja nynorsk. Her peikar lova definitivt på staten. Men det er samtidig slik at lova, utan å seia det, peikar meir på Voss enn på Moss i denne samanhengen. LNK og dei enkelte kommunane har og tek derfor eit stort ansvar når dei forvaltar den nynorske språkarven i politikk, som skuleeigar og som administrasjon. Eg er sikker på at de av og til må kompromissa. Slik er kvardagen. Nynorskkommunar lever ikkje i ei språkleg boble.

Men det er viktig for meg å understreka at legitimiteten til krava i språklova om å fremja nynorsk ikkje kan oppretthaldast utan at nynorskkommunane vil at nynorsk skal fremjast. Det var kommunane som fyrst tok i bruk nynorsk, og det er kommunale vedtak som styrer delar av språklova. De må derfor både stilla krav til dykk sjølve og definitivt til staten.

I 2021 stilte 108 nynorskordførarar skikkelege krav. Dei skreiv i 2021 eit brev til Google der dei bad om at mykje brukte program i skulen kom på nynorsk. Gjennom fleire år har LNK og nynorskrørsla i kjempa for at skriveprogram som er brukte i skulen, kjem på nynorsk.

Dette svarte regjeringa på i 2024 ved å endre opplæringlova § 15-4 om at «Skolen skal bruke skriveprogram som støttar både bokmål og nynorsk, og som følgjer offisiell rettskriving.» Altså stilte staten opp med lovverket for at dette kunne skje.

Me ser no at mange kommunar har kjøpt inn stavekontrollar i den tru at at dei som leverer stavekontrollar forheld seg til at kunden vil ha stavekontrollar som kan stava. Stava rett, må eg presisera. Det kan dei ikkje, har Språkrådet dokumentert – og det er ikkje noko mindre enn ein skandale.

I ei tid der lese- og skriveferdigheitene blant unge går ned, er det ille å tenka på at uskuldige elevar i nynorske klasserom får feil på ting dei skriv rett og rett på ting dei skriv feil. Ein kan berre tenka seg kor håplaust det er å vera dyslektikar i denne samanhengen. Her er det ingen tvil om at teknologigigantane har levert slurvete produkt, til skade for brukarane. Det er eit klokkeklart eksempel på at teknologigigantane bidreg direkte negativt til samfunnsutviklinga.

Eg kan ikkje fordra å argumentere for språket mitt, det er nesten som å stå der å kopa og argumentera for sin eigen eksistens. Og korleis kan ein argumentera for den?

Dette er ikkje mine ord, men Jon Fosse sine. Det er lett å kjenna seg att i det han seier. Det er ikkje alle som kler å stå med lua i handa. Eg trur at me likevel må jobba etter ein annan strategi enn å ikkje argumentera. Nynorsken er her. Han er alle nordmenns historiske språkarv, også noko dei som ikkje likar han, har fått. Han representerer kollektive interesser for folket og landet, som nokre meiner står i mot individuelle omsyn. Slik er det omtrent med alle interesser. Interesser må vegast mot kvarandre, og ein må lage ordningar med verkemiddel som fungerer.

Eg er derfor glad for at LNK samordnar og legg opp til samtale om nynorsk på tvers av politiske skiljelinjer. Det er uansett inspirerande å ha litt ulike utgangspunkt om noko som alle vil oppnå.

Takk for meg!

Stort oppmøte på landstinget i verdas mest folkerike nynorskkommune

Redaksjonen
-
0
Stort oppmøte på landstinget i verdas mest folkerike nynorskkommune

Det er 14 år sidan det har vore så god oppslutnad om landstinget som dette året. Totalt har 114 deltatt på landstinget i Øygarden.

Tysdag ønskte ordførar Tom Georg Indrevik landstinget i Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) velkomen til Panorama Hotell & Resort.

– Eg ser fram til desse to dagane der vi kan ha fokus på kva vi kan gjera saman for å styrkja nynorsken som eit aktivt språk i Noreg og ikkje minst læra av kvarandre, sa han.

Tom Georg Indrevik og Sara Hamre Sekkingstad - Klikk for stort bileteTom Georg Indrevik og Sara Hamre Sekkingstad gler seg over stor oppslutnad om landstinget i LNK.
Ved utgangen av 2024 var LNK samansett av 85 kommunar, tre fylkeskommunar og 17 regionråd/andre interkommunale selskap. LNK skal arbeida for å skapa positive haldningar til nynorsk språk og kultur og for at kommunane og styresmaktene tek desse sakene opp gjennom sine planverk.Ordførar Tom Georg Indrevik understreka at språket er viktig for identiteten vår.- I Øygarden er det stor semje om at Øygarden skal vera ein nynorskkommune. Øygarden kommune vedtok språkbruksplanen allereie i november 2019, altså en god månads tid før den nye kommunen vart etablert i januar 2000. Dette var den første planen den nye kommunen vedtok. Det er vi stolte av, sa ordføraren.

Øygarden kommune ønskjer at flest mogleg elevar held fast på nynorsk som hovudmål i heile grunnskulen.

– Diverre er det mange som skiftar frå nynorsk til bokmål ved overgangen frå barneskulen til ungdomsskulen, sa ordføraren.

Dårlege skriveprogram

Alverordførar Sara Hamre Sekkingstad er styreleiar i LNK. I leiartalen til landstinget viste ho til at organisasjonen har vore aktiv i å tilby kurs og at dei ulike nettstadene til LNK har hatt over eín million visningar. LNK arbeider for at medlemene skal vera stolte nynorskbrukarar.

Ho er glad for vedtak om at skriveprogram skal støtta nynorsk og bokmål.

– Likevel, stavekontrollen er så dårleg at han er direkte skadeleg, sa ho.

Det ligg føre fråsegn frå LNK-tinget der det vert vist til at stavekontrollane til dei store selskapa Google, Microsoft og Apple er så dårlege at dei hindrar elevar i å læra korrekt norsk, og undergrev den demokratiske kontrollen over språket vårt.

Sara Hamre Sekkingstad kommenterte ekstraløyvinga til språkdeling på ungdomssteget.

– Pengane er ujamt fordelte. Oslo får 11 millionar kroner, men har berre to nynorskelevar. Staten må visa ansvar for å retta opp dette, sa styreleiaren.

Statssekretær i Kultur- og likestillingsdepartementet, Trude Storheim, var sjølvkritisk då det vart avdekt at hennar departement kom svært dårleg ut når det gjeld omfanget av nynorskbruken.

– Språklova seier at offentlege organ skal bruka norsk og særleg fremja nynorsk, sa ho. Også ho var oppteken av at stavekontrollane må stava rett.

Frå konferansesamlinga på tysdag - Klikk for stort bileteFrå konferansesamlinga på tysdag.

Auka målbyte

Høgskulelektor på Nynorsksenteret og lektor på Fjell ungdomsskule, Jorid Saure, snakka om korleis vi kan hindra språkbyte. Øygarden er ein randsone og utviklinga med fleire bokmålsbrukarar i skulen har særleg auka etter at det kom bru mellom Bergen og Sotra på 1970-talet.

Særleg det siste skuleåret har bokmålsdelen auka på ungdomssteget. På Fjell ungdomsskule er det seks prosent av elevane (30 elevar) som har nynorsk som hovudmål. Nynorskdelen på Tranevågen ungdomsskule er 26 prosent, Øygarden ungdomsskule 37 prosent, og om lag 50 prosent av elevane på Sund ungdomsskule har nynorsk som hovudmål.

– Tiltak kan vera å ha god og motiverande sidemålsundervisning som motverkar negative haldningar blant bokmålselevane. Vi kan styrkja nynorskelevane si haldning og kompetanse i eige språk. Vi må også vera medvitne om nynorskdidaktikk og språklege rettar for nynorskelevane, sa Saure.

Jorid Saure - Klikk for stort bileteJorid SaureSenterleiar på Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa, Høgskulen Volda, Synnøve Marie Sætre, var også oppteken av skriveprogramma.

– Google lova å få skriveprogram på plass i fjor, men leverandøren kjem elendig ut. Vi kan eigentleg ikkje kalla det skrivekontroll, sa ho. Også ho var oppteken at ein må finna ei finansiering som fungerer når det gjeld ekstramidlane til språkdeling i ungdomssteget.

Øygarden kommune er medlem i LNK og leiinga i kommunen deltok på landstinget med ordførar Tom Georg Indrevik og kommunedirektør Johnny Breivik i spissen. Fleire lærarar frå Øygarden deltok på den delen av konferansen som handla om nynorskopplæring.

Dagleg leiar i LNK, Svein Olav Langåker, gler seg stort over den store oppslutnaden om konferansen.
– Det er 14 år sidan vi har hatt så stor oppslutnad om landstinget. Dette er skikkeleg bra. Det er også flott at opp mot 20 lærarar frå Øygarden har delteke på den siste delen av konferansen på tysdag, seier Langåker som gjerne kjem tilbake til Øygarden.

Landstinget held fram på onsdag med tema om språkteknologi og kunstig intelligens, oppfølging av språkbruksplanar i kommunane, nynorsk inspirasjon og korleis ungdom kan engasjera seg i lokaldemokratiet.

Det var kultur- og musikkinnslag ved Vivian Steinsland og Yvonne Algrøy.

 

 

Høyr podkast frå landstinget!

Svein Olav B. Langåker
-
0
Høyr podkast frå landstinget!

Den 3. og 4. juni gjennomførte LNK (Landssamanslutninga av nynorskkommunar) landstinget på Panorama Hotell & Resort i Øygarden. Vel hundre politikarar, byråkratar og andre språkinteresserte var samla.

Kommunedirektør i Øygarden Johnny Breivik og kommunikasjonssjef Vigleik Brekke har samla gjester frå landstinget i podkasten Rådhuset.

Sjå podkasten på nettsidene til Øygarden kommune!

 

Vedtekter for LNK

Redaksjonen
-
0

§ 1  FØREMÅL
Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK) er ein interesseorganisasjon for kommunar, fylkeskommunar og interkommunale føretak.
Organisasjonen har som føremål å fremja nynorsk språk og kultur i offentleg verksemd.

§ 2  MEDLEMER
Alle kommunar og fylkeskommunar som gjer bruk av nynorsk i skulen og/eller administrasjonen, kan vera medlemer av landssamanslutninga. På same vilkår kan interkommunale tiltak som brukar nynorsk, vera medlemer.

§ 3  LANDSTINGET
3.1  Landstinget sin status:
Landstinget er organisasjonen sitt høgaste styringsorgan. Tinget held møte annakvart år.
Kommunar, fylkeskommunar og interkommunale tiltak som har vore medlemer i minst to månader før landstinget vert opna, kan møta på tinget med fulle rettar.
3.2 Innkalling til landsting:
Landstinget skal ha møte innan utgangen av juni månad. Innkalling med sakliste skal
sendast til medlemene seinast to månader før tinget skal haldast. Endelege sakspapir skal
sendast tre veker før tinget finn stad. Framlegg til saker som medlemene ynskjer skal
handsamast på tinget, må sendast skriftleg til styret innan 1. mars. Landstinget set sjølv frist for dagsaktuelle språkpolitiske fråsegner.
Styret skal kalla inn til omframt landsting når minst halvparten av medlemene krev det.
3.3 Representasjon på landstinget:
Kommunane har rett til slik representasjon på landstinget:
Inntil 3.000 innbyggjarar 1 utsending
Inntil 6.000 innbyggjarar 2 utsendingar
Inntil 9.000 innbyggjarar 3 utsendingar
Meir enn 9.000 innbyggjarar 4 utsendingar
Folketalet i kommunen pr. 1. januar i det året landstinget vert halde, er grunnlag for talet på utsendingar.
Fylkeskommunane har rett til å møta med fem utsendingar, interkommunale tiltak med ein
utsending.
Kvar utsending har ei røyst på landstinget. Medlemer med rett til meir enn ein utsending kan gje ein utsending skriftleg fullmakt til å røysta for så mange utsendingar ein har rett til å senda.
Styremedlemene møter på landstinget med tale- og framleggsrett, men har ikkje røysterett
med mindre dei er valde som utsendingar.
3.4 Vedtak på landstinget:
Vedtak vert gjorde med vanleg fleirtal. Endringar i vedtektene og vedtak om oppløysing av
organisasjonen krev to tredels fleirtal av dei registrerte røystene (inkl. fullmaktsrøyster) på
landstinget.
3.5 Landstinget sine oppgåver:
Landstinget vedtar sjølv endeleg dagsorden, og vel møteleiar, referent og to utsendingar til å skriva under protokollen saman med møteleiaren.
Fram til tinget er konstituert, har styreleiaren ansvaret for møtestyringa.
Ordinære landsting skal alltid
a) Godkjenna årsmeldinga.
b) Godkjenna revidert årsrekneskap og balanse.
c) Vedta kontingent og rammebudsjett for neste to år.
d) Vedta strategi for komande fire år.
e) Velja styre, valnemnd og revisor.
f) Ta stilling til innkomne framlegg.
Landstinget kan vedta dagsaktuelle språkpolitiske fråsegner.

§ 4  STYRET
4.1  Val av styre:
Styret skal ha fem medlemer og tre varamedlemer. “Begge kjønn skal til eikvar tid vera representerte både blant dei faste medlemene og varamedlemene i styret.
Styremedlemene vert valde for fire år, likevel slik at vekselvis to og tre står på val på kvart landsting. Varamedlemene vert valde for to år.
Ved suppleringsval vert nye medlemer valde for resten av funksjonstida til den som går ut.
Landstinget vel mellom styremedlemene leiar og nestleiar for to år om gongen.
4.2  Styremøte:
Leiaren kallar inn til styremøte når han/ho synest det trengst, når dagleg leiar ber om det, eller når minst to av dei faste styremedlemene krev det.
Styret er vedtaksført når minst tre av medlemene er til stades. Ved likt røystetal gjer møtestyraren si røyst utslaget.
4.3  Styret sine oppgåver:
Styret leier landssamanslutninga i samsvar med vedtektene og vedtak som er gjorde av landstinget.
Styret har i tillegg desse oppgåvene:
a) Arbeida ut framlegg til rammebudsjett for komande år, og for toårsperioden fram til komande landsting.
b) Vedta årsbudsjett innafor dei rammer landstinget har vedteke. Styret kan her også gjera nødvendige endringar i desse rammene.
c) Sjå til at rekneskapen vert ført i samsvar med lov, forskrifter og god rekneskapsskikk, og syta for at han vert revidert.
d) Kalla inn til landsting, og førebu dei sakene som skal førehavast på tinget.
e) Alle andre oppgåver som naturleg høyrer inn under styret.

§ 5  VALNEMND
Etter framlegg frå styret vel landstinget ei valnemnd på tre medlemer.

§ 6  ADMINISTRASJON
Styret tilset dagleg leiar, fastset kontorstad og vedtar løn og andre arbeidsvilkår. Innafor vedteke budsjett og dei rammer landstinget har sett for drifta, kan styret også oppretta andre stillingar i administrasjonen.

§ 7  MEDLEMENE SINE PLIKTER
7.1  Kontingent:
Medlenskommunane skal betala kontingent i høve til innbyggjartalet, med ein grunnkontingent.  Fylkeskommunar og interkommunale føretak skal betala ein fast årskontingent, utan omsyn til folketalet.
Den del av kontingenten som byggjer på innbyggjartalet, skal ta utgangspunkt i folketalet per 1. januar.
Landstinget fastset kontingenten etter framlegg frå styret. Styret kan justera kontingentsatsane for det andre året.
7.2  Kontaktperson:
Kvar medlem pliktar å peika ut ein av sine tilsette til å vera kontaktperson for LNK.

§ 8  INNMELDING OG UTMELDING
Innmelding i LNK skal skje skriftleg til styret.
Utmelding av LNK må skje skriftleg og får først verknad to fulle kalenderår etter at slik melding er komen til styret.

§ 9  ENDRING AV VEDTEKTENE
Endringar i desse vedtektene krev to tredels fleirtal. Framlegg til endring av vedtektene frå andre enn styret må vera innkomne til styret innan 31. desember i året før landstinget skal haldast.

Vedtekne 18. juni 1993, med endring vedteken 9. juni 1995 og endringar vedtekne 7. juni 2001 og 3. juni 2025.

– Éin nynorskmillion er ikkje nok

Svein Olav B. Langåker
-
0
– Éin nynorskmillion er ikkje nok

– Det er avgjerande at Teater Vestland får auka tilskot i ei krevjande tid, men Støre-regjeringa har samla sett ikkje levert godt nok for nynorsken, seier Olav Øyehaug Opsvik, sekretær for Nynorsk forum og direktør for Nynorsk kultursentrum.

I revidert nasjonalbudsjett blei det klart at regjeringa løyver ein ekstra million til Teater Vestland, som har stått i ein krevjande situasjon mellom anna på grunn av anna auka leigekostnadar i det nye Nynorskhuset i Førde.

– Det er veldig bra at regjeringa kjem med denne auken til Teater Vestland, som spelar ei svært viktig rolle for språket. Det er også viktig at Nynorskhuset får blomstre og fungere som det kulturelle samlingspunktet det skal vere, seier Olav Øyehaug Opsvik i ei pressemelding. Han er sekretær for Nynorsk forum i kraft av si rolle som direktør for Nynorsk kultursentrum.

– Eg registrerer at det er eit stramt budsjett utan store endringar og set difor pris på at eit viktig nynorsktiltak har blitt prioritert, seier Opsvik.

– Ei tapt moglegheit

Etter snart fire år med Støre-regjeringa konstaterer Opsvik at der ikkje har vore store løft for nynorsken.

– Nynorsk forum har levert mange gode innspel til eit nynorsk kulturløft i tillegg til andre enkle tiltak knytt til vaksenopplæring, digitale læremiddel og meir. Nokre av postane vi har gitt innspel til har jamvel fått redusert si ramme i dette reviderte statsbudsjettet. Det har altså vore mogleg å omprioritere midlar til nokre av dei effektive og smarte tiltaka vi har tipsa regjeringa om, seier Opsvik.

– Det er avgjerande at Teater Vestland får auka tilskot i ei krevjande tid, men Støre-regjeringa har samla sett ikkje levert godt nok for nynorsken. Éin nynorskmillion er ikkje nok. Det er ei tapt moglegheit for Arbeidarpartiet. No er det opp til budsjettpartnarane Senterpartiet og SV å vise om dei kan levere for fleire hundre tusen nynorskbrukarar, konkluderer sekretæren.

Om Nynorsk forum

Nynorsk forum er eit samarbeidsorgan for nynorske institusjonar, organisasjonar og bedrifter. Forumet drøftar viktige spørsmål om nynorsk i kulturlivet og samfunnet, og kjem med felles prioriteringar til statsbudsjettet kvart år. Forumet har i dag 21 medlemsorganisasjonar. Les meir på nynorsk.no.

123...374Side 2 av 374

LNK.NO

KONTAKT LNK:

Dagleg leiar Svein Olav B. Langåker, 948 75 365

post@lnk.no

 

Ved å bruka LNK.no aksepterer du bruk av informasjonskapslar.

Les meir om personvernpolitikken vår!

TAKK FOR STØTTA