Sebastian Vinsent Natvik frå Alver kommune i Vestland er valt som ny leiar for Målungdommen.
– Eg er veldig takksam for tilliten til landsmøtet, og ser fram til å kjempe for nynorsk og dialektmangfald på fulltid, seier Sebastian Vinsent Natvik, i ei pressemelding.
20-åringen vart i helga valt som leiar for Norsk Målungdom på organisasjonen sitt landsstyremøte på Vinstra.
Natvik har bakgrunn frå lokallaget Katten Målungdom på Bergen Katedralskule, og har erfaring frå landsstyret og sentralstyret.
– Dei viktigaste sakene Norsk Målungdom tek med seg det neste året vil definitivt vere arbeidet med nynorsk i skulen og nynorsk i ein digital kvardag. I arbeidet med den komande opplæringslova må vi få på plass eit heilskapleg krav om at alle digitale læremiddel skal vere tilgjengeleg på nynorsk, stadfestar den nyvalde leiaren,
Resten av det nyvalde sentralstyret ser slik ut:
Leiar – Sebastian Natvik, 20 år frå Alver i Vestland
1. nestleiar – Synne Solberg, 22 år frå Sør-Fron i Innlandet
2. nestleiar – Janne Urkegjerde, 19 år frå Stranda i Møre og Romsdal
Styremedlem – Johannes Rønning, 22 år frå Ørland i Trøndelag
Styremedlem – Ann-Mari Ruste, 20 år frå Dovre i Innlandet
1. vara – Sabina Fosse Hansen, 24 år frå Alver i Vestland
2. vara – Endre Helland Gujord, 18 år frå Bergen i Vestland
3. vara – Sylvelin Bækken Toft, 19 år frå Alver i Vestland
Are Kalvø og Ingrid Bjørnov har laga musikal inspirert av nynorsk (spynorsk) (m)ordliste og Ivar Aasen. 13. april har det satiriske stykket premiere på Det Norske Teatret.
«Spynorsk» er ei kontrafaktisk forteljing om Ivar Aasen, ein harselas med og ei hylling av nynorsken – og ein satire over norsk samtid og politikk, skriv Det Norske Teatret i ei pressemelding
Historia tek til i året 2042, der folket har mista all glød, stort sett all konsentrasjonsevne og alt av draumar etter år med skjermbruk og upålitelege politikarar. Den unge kvinna Aase Ivarsen, snublar over ei gammal utgåve av Spynorsk Mordliste (Nynorsk ordliste) og ein biografi om nynorskens far, Ivar Aasen. Ho orkar ikkje lese heile boka, men blir likevel inspirert og får eit kall om å vekke folket.
Manusforfattar og songtekstansvarleg Are Kalvø hadde av mange blitt oppmoda om å skrive noko om nynorsken.
Norsk Barneblad er truleg det eldste eksisterande bladet i verda for barn. Det har kome ut utan stans sidan 1887 og lever i beste velgåande.
– Eg trur hovudårsaka til at vi har overlevd så lenge, er at vi er eit nynorskblad. Det er nynorsken som gjer oss viktige. Det er mange gode krefter som ynskjer at bladet skal halde fram, og som sørgjer for at vi får stadig nye generasjonar av lesarar, seier redaktør Nana Rise-Lynum til Nynorsk pressekontor.
Vi møter henne i redaksjonen sentralt i Oslo, der dei er samlokaliserte med den nynorske avisa Dag og Tid. Nana er den einaste fast tilsette i bladet, men samarbeider tett med Aina Griffin, som i tillegg til å vere designar også er med på å forme innhaldet i bladet. Dei er to om arbeidet. I tillegg har dei nokre faste teiknarar og skribentar.
– Heldige barn
På det meste hadde Norsk Barneblad rundt 17.000 abonnentar, det var på 1970-talet. I dag er det 3500 barn som får bladet i sitt namn i postkassa éin gong i månaden.
– Abonnentane våre er det vi kallar heldige barn. Dei har folk rundt seg som betalar abonnementet deira, og det kan vere både foreldre, besteforeldre, eller andre slektningar. Dette er menneske som i barndommen ofte var lesarar sjølve, og som ynskjer å bringe det vidare til nye generasjonar, seier redaktøren.
Nana Riise-Lynum ved hylla der dei gamle årgangane av Norsk Barneblad er samla. Foto: Bent Tandstad / NPK
Mykje er nytt med Norsk Barneblad, men ein god del er også som det har vore. Som moro-sida med vitsar, der det både er nytt og gammalt. Og ikkje minst teikneserien Smørbukk, som har vore ein viktig del av innhaldet i mange år. Den rundleitte karen i raud genser med svarte prikkar har nærmast blitt eit varemerke for bladet.
Han har vore fast figur i bladet sidan 1938, då Jens R. Nilsen laga seks teikningar frå det heller groteske folkeeventyret om Smørbukk. Du veit det eventyret der Smørbukk blir bortført av ei haugkjerring under dekkje av å skulle gi han ein fin kniv. Det ho eigentleg var ute etter var å koke sodd på han, Smørbukk-sodd.
Ein snartenkt kar
Men Smørbukk var ein snartenkt kar og snudde situasjonen til sin fordel ved å lage sodd på haugkjerringa. Og slik vart Smørbukk ein teikneserie, og han har endra seg med åra. Først var han nok litt meir rampete enn i dag, og han var mest oppteken av mat. Han gjekk ikkje av vegen for å stele mat frå andre born.
Etter kvart vart han den godlynte, men framleis like lubne karen, som vi kjenner i dag. Han som alltid rotar seg bort i skumle situasjonar, men som takka vere det kvikke hovudet sitt alltid ordnar opp.
Solveig Muren Sanden teikna Smørbukk i mange år, og no er det Håkon Aasnes som er ansvarleg for både strek og tekst.
Framsida av Norsk Barneblad for mars 2024. Foto: Bent Tandstad / NPK
Avhengig av gode støttespelarar
Det starta altså i 1887. Det var Kristian Stalleland frå Landvik ved Grimstad i Agder som tok initiativet til bladet, som dei første åra kom ut under namnet «Sysvorti». Det er bunden form av sysvort, som er eit gammalt dialektnamn på svarttrast.
Sidan har det humpa og gått for Norsk Barneblad. Bladet har vore gjennom tøffe tider, der økonomien har vore meir enn skral. Men dei har alltid hatt hjelparar som ikkje var redde for å ta i eit tak.
Ein gong kjøpte Rasmus Steinsvik ein hest heime i Volda, Rimfakse, og denne vart lodda ut til inntekt for Norsk Barneblad.
– Han utstyrte Rimfakse med ei kjerre, og så tok dei landevegen fatt til Austlandet og Asker, der han budde. Her vart altså hesten lodda ut, og det var stor interesse for loddkjøpet. Norsk Barneblad levde godt i fleire år på inntektene frå dette lotteriet, fortel Nana Rise-Lynum.
Og dette med gode støttespelarar har vore viktig i heile den snart 140 år lange historia til den nynorske barnefavoritten.
Bladet oppstod i kjølvatnet av den store norskdomsbølgja mot slutten av 1800-talet. Ivar Aasen hadde samla norske dialektar og på den måten skapt det vi i dag kallar for nynorsk, den gongen var det mest kjent som landsmål. Vi fekk den frilynde ungdomsrørsla, og arven etter dansketida skulle bort.
Nana Rise-Lynum, som er frå Hjørungavåg på Sunnmøre, vart den første kvinnelege redaktøren i Norsk Barneblad i 1999, og sidan har ho vore ansvarleg utgivar. Og det trivst ho svært godt med.
– Eg er den første kvinnelege redaktøren, men Halldis Moren Vesaas jobba her i ein periode. Det har vore flinke kvinner med det meste av tida, seier ho.
Nytt tema kvar månad
Ho fortel at dei tek føre seg eit spesielt tema i kvar utgåve. Nyleg hadde dei eit temanummer om plast, og det har også vore nummer om vulkanutbrot, om ulike dyr, om sjakk, sopp og mange andre ting.
– Eg snakkar med menneske med stor ekspertise på dei ulike felta, og eg prøver å gjere det interessant og spennande. Som til dømes i temanummeret om plast. Vi tek ikkje opp berre dei negative sidene ved plast, men også dei mange positive. Norsk Barneblad skal ikkje vere negativ.
Rise-Lynum presiserer at Norsk Barneblad ikkje skal vere lettvint, og at dei ikkje dullar med lesarane. Men ho vil at dei skal bli fascinerte, interesserte og nysgjerrige. Kvalitet ligg alltid i botnen.
– Alt i verda er ikkje trist og ille. Bladet skal få dei til å gle seg og undre seg over ting i verda, ikkje berre sjå på alle problema. Vinkelen vår er det som er moro, slår redaktøren fast.
Og det er mykje moro i Norsk Barneblad. Ei heil side med vitsar, ei side med kviss, og det er ofte eksperiment som borna kan prøve ut sjølve. Ved sida av Smørbukk er det teikneseriar som til dømes lensmann Snufs, Sleivdal og Hanna. Kryssord er alltid med i bladet.
Debattsida er borte
I tidlegare tider var det også ei diskusjonsspalte, men Nana Rise-Lynum fortel at det har dei slutta med. Når det går ein månad mellom kvar utgåve, er det ingen som vil vente så lenge på neste innlegg i diskusjonen.
– Vi prøvde oss med eit forum for nettdebatt i ein periode, men vi måtte berre slutte med det også. Vi vart hacka av utanforståande, og vi har ikkje ressursar til å moderere diskusjonane heile tida. Så det måtte vi gi opp, fortel ho.
No kommuniserer redaktøren i all hovudsak med lesarane på e-post. For mange av borna er flinke til å gi tilbakemeldingar på det dei har lese i bladet, fortel ho.
Fakta om Norsk Barneblad
* Starta av Kristen Stalleland i 1997 som Sysvorti (Svarttrosten). Fekk det noverande namnet i 1891, men svarttrosten er framleis maskoten til bladet.
* Utgivar er ei sjølvstendig stifting beståande av Noregs Ungdomslag, Noregs Mållag, BUL, Norsk Måldyrkingslag og Nynorsk Kultursentrum.
Norsk Barneblad gir også ut julehefta Juletre, Tuss og Troll og Smørbukk. Bladet kjem med elleve nummer i året, eitt nummer kvar månad, bortsett frå i skuleferien.
* Bladet vart gitt ut i Grimstad frå 1887 til 1902, i Oslo frå 1902 til 1964, i Larvik frå 1964 til 1991, og deretter i Oslo.
* Blant tidlegare redaktørar finn ein Rasmus Løland, Rasmus Steinsvik, Bernt Støylen, Andreas Haavoll, som sat i 40 år, Øyvind Dybvad, Johannes Farestveit, Herbjørn Sørebø og Gard Espeland. (Kjelder: snl.no og Skrinet med det rare i)
– Eit godt og forpliktande vedtak, seier Noregs Mållag.
Telemark fylkeskommune skal vera språkleg nøytralt og bruka minst 40 prosent nynorsk, har det nyleg blitt vedteke i fylkestinget.
I fylkestinget var det 28 som stemde for framlegget om å auka nynorskdelen til 40 prosent, mens 13 stemde for 25 prosent nynorsk. Vidare heiter det at Telemark skal vera eit språknøytralt fylke. Fylkesdirektøren skal også gje årleg oppfølging av språkvedtaket til fylkestinget.
– Vedtaket er eit godt og forpliktande vedtak for nynorsken i Telemark. Me har snakka med mange fylkestingspolitikarar siste vekene fordi me meiner språkpolitikken er viktig for både innbyggjarane og skuleelevane i Telemark. Me er veldig glade for at mange av våre innspel har blitt lytta til, seier leiar Einar Søreide i Telemark mållag i ei pressemelding.
Det går om lag 1700 nynorskelevar i grunnskulen i Telemark i dag, og dei er fordelte på ni kommunar.
– Telemark fylke er både nynorsk og bokmål. Då var det viktig at fylkestinget vedtok eit kompromiss for begge dei to skriftspråka, seier Peder Lofnes Hauge, leiar i Noregs Mållag.
Eit nytt spørjeord og nye kjønn på substantiv er noko av det Språkrådet har føreslått.
Du har kanskje fått med deg at Språkrådet ønskjer at middagsfavoritten taco skal bli lov å skrive med «k», men det er ikkje den einaste endringa dei ønskjer for det norske språket. Det kjem fram i forslaga dei har sendt på høyring.
Formålet med høyringa er å informere ålmenta om forslaga og hente inn synspunkt på dei planlagde endringane, utdjupar Språkrådet i dokumentet. Alle som vil kan kome med tilbakemeldingar på dei føreslåtte endringane.
Så kva er dine innspel? Her er ei oversikt over kva Språkrådet ønskjer seg for nynorsken:
«Koss»
Spørjeordet «koss» kan vere på retur! Fram til 2012 var ordet ei sideform av «korleis», saman med «hoss» og «hossen». Desse formene vart tekne ut med rettskrivingsreforma.
No er det føreslått å ta «koss» inn i nynorsk som eige oppslagsord.
Fagrådet meiner det bør vere ei normert form på grunn av måten ordet er brukt i tekstar og fordi det er utbreidd i talemålet generelt og i kjerneområdet til nynorsken. Skrifttradisjonen kan òg tale for at «koss» bør vere ein del av nynorsknorma, heiter det i høyringsdokumentet.
(Spørjeordet «kvisleis» vil du derimot framleis få trekk for å skrive på norskeksamen).
Språket er i stadig endring. Foto: Birgitte Vågnes Bakken
«Raster»
«Raster» er kanskje ikkje ordet du skriv oftast i løpet av ein dag, men fagrådet i Språkrådet ønskjer uansett ei endring av genusnormeringa for dette substantivet. Der ein i dag kan skrive både ein og eit raster, vil dei innføre inkjekjønnsmarkering, og at ein tek ut hankjønn av nynorsknorma for dette ordet.
Språkrådet poengterer at substantivet «raster» er i bruk i ei rekkje betydingar. I nynorskordboka har ordet denne forklaringa «rutemønstrete glasplate til å reprodusere og prente bilete».
Vil endre kjønn
Elles føreslår Språkrådet endring av genusnormering, altså kjønnet, for substantiva artefakt, ekstrakt, jippo, krampe, låt, manual og skyr. Dette gjeld både på nynorsk og på bokmål.
Grunnen til at ein vil endre kjønn på desse orda, handlar om den faktiske bruken av orda.
Du har kanskje teke deg sjølv i å skrive «ei låt», for så å finne ut at det faktisk heiter «ein låt»? Om forslaget til Språkrådet går i igjennom, vil du kunne skrive «låta» om favorittsongen din så mykje du berre vil.
Slik føreslår dei at det skal bli på nynorsk:
Kjelde: Språkrådet, illustrasjon Canva
Pellets
Når det er kaldt ute er det mange som fyrer med pelletar. Eller seier du kanskje heller pelletsar? Den første forma er lov å skrive i dag, men Språkrådet vil opne for å kalle dei små kulene eller sylindrane for pellets med «s», sidan det er ei form som er mykje brukt i dag. Det blir likevel ikkje lov å skrive pellets i fleirtal.
Bøyinga blir slik på nynorsk:
ein pellet – pelleten – pelletar – pelletane
eller
ein pellets – pelletsen – pelletsar – pelletsane
Fornorskingar
Ein del av forslaga til Språkrådet går på fornorskingar av skrivemåten til importord som har blitt etablerte i Noreg. I dei ti aktuelle orda, blir c bytt ut med k for å få ein skrivemåte som passar norsk ortografi, det dei kallar norvagiserte former.
Kjelde: Språkrådet, illustrasjon Canva
Ifølgje retningslinjene for normering skal ein 25 år etter vedtaket analysere bruken av dei aktuelle orda og vurdere om dei valfrie formene bør bli den einaste forma.
Det blir spanande å sjå om 25 år om «tako» har slått an.
Jussen
Som vi peika på over, skal ein vurdere normering av ord etter at det har gått 25 år sidan vedtaket. Språkrådet har vurdert fleire eldre importord, og kome fram til endringar for «jus/juss» og «resurs/ressurs».
Kjelde: Språkrådet, illustrasjon Canva
Både «jus» og «juss» er mykje brukt, men i bestemt form er det klar overvekt for forma «jussen» med to s-ar. Det er tilfelle uansett om ein skriv «jus» eller «juss» i utgangsforma.
Språkrådet meiner difor at «jussen» bør vere den einaste forma som er lov i bestemt form.
For «resurs/ressurs», blir skrivemåten med to s-ar brukt i over 95 prosent av tilfella dei har sett på.
Språkrådet meiner at «resurs» bør gå ut av normene.
Ingen av endringsforslaga til Språkrådet er så gjennomgripande at dei treng godkjenning fra Kultur- og likestillingsdepartementet.
Det er nynorsken sin tur til å bli favorisert i lovtekstane. Nynorskprosenten må opp.
Når Stortinget vedtek ei lov, er ho skriven anten på bokmål eller nynorsk – men stort sett på bokmål. I dag er i overkant av 14 prosent av lovene på nynorsk, og desse utgjer litt over 11 prosent av tekstmengda i lovverket.
I St.meld. nr. 35 (2007–2008) Mål og meining. Ein heilskapleg norsk språkpolitikk vart det sagt at “[m]ålet må vera at minst 25 prosent av lovverket rekna i tekstmengd etter kvart skal vera på nynorsk”. Dette er eit språkpolitisk mål som er like aktuelt i 2024 som i 2008.
Noregs Mållag og Juristmållaget meiner det er på høg tid at regjeringa og Stortinget gjer eit krafttak for å få fleire lover på nynorsk. Frå no av bør difor alle nye lover vedtakast på nynorsk til me når målet om 25 prosent. Kvart år vedtek Stortinget rundt 20 nye sjølvstendige lover. Med eit slikt grep vil nynorskprosenten auke raskt, med den bonusen at me får nye lover på nynorsk over heile breidda av rettsområdet.
Likevel, det viktigaste er at nye og sentrale lover kjem på nynorsk. Gjennom dei siste åra har regjeringane, både Solberg og Støre, late ei rekkje gode høve gå frå seg til å føreslå nye sentrale lover på nynorsk. Det ville vore viktige nyvinningar for nynorsk rettsspråk om me til dømes hadde fått den nye likestillings- og diskrimineringslova (2017), åndsverkslova (2018), barnevernslova (2021) eller tollavgiftslova (2022) på nynorsk. Det var røynlege tap for nynorsken då den nye arvelova (2019) og trussamfunnslova (2020) kom på bokmål og erstatta tidlegare nynorsklover. Arvelova er ei lov både juristar og ikkje-juristar møter i arbeid og i livet. Det er dessutan ei lov jusstudentane møter tidleg på studiet.
Ei ny forvaltningslov har vore i emning sidan Forvaltningslovutvalet la fram sitt lovforslag i NOU 2019: 5, som òg inneheldt ei nynorsk omsetjing av lovforslaget til utvalet. Det tydelegaste enkeltgrepet regjeringa og justisministeren kan gjere i nokolunde nær framtid, er å sjå til at Stortinget får eit lovforslag på nynorsk å handsame.
Skriftspråket i lovene påverkar den skriftlege kvardagen i det offentlege og private. Både lovene, forskriftene og lovforarbeida vert ofte siterte, og dermed gjev tekstane tunge føringar i kva ord, omgrep og uttrykksmåtar som vert mest vanlege å bruke, og kva skriftspråk me ser mest av. Vidare er det ei viktig kjelde til utvikling av nynorsk fagspråk og forvaltningsspråk.
Den nye språklova frå 2021 opna eit nytt kapittel i norsk språkhistorie. No skal nynorsken aktivt fremjast av det offentlege Noreg, nettopp fordi det er det minst brukte av dei to jamstilte norske skriftspråka, med tilslutnad frå eit samrøystes Storting.
I det særlege ansvaret det offentlege har for å fremje nynorsk, må det òg liggje at både regjeringa og Stortinget må ta språkpolitisk ansvar og syte for at også fordelinga mellom nynorsk og bokmål i Noregs lover er i samsvar med intensjonane i språklova.
Peder Lofnes Hauge, leiar i Noregs Mållag Sigbjørn Råsberg, leiar i Juristmållaget
NRK klarte nynorskkravet på TV, men ikkje radio og nett. Norsk Målungdom etterlyser fleire nynorskjournalistar.
NRK har eit krav om 25 prosent nynorsk på kvar av plattformene. Tala for 2023 viser at statskanalen klarar nynorskkravet på TV, men ikkje på nett og radio.
I 2023 var nynorskdelen på NRK:
NRK radio: 22 prosent
NRK TV: 27,9 prosent
NRK.no: 22,4 prosent
Tobias Christensen Eikeland er leiar i Norsk Målungdom. Foto: Norsk Målungdom
Vil ha meir nynorsk på nett
Leiar i Norsk Målungdom, Tobias Christensen Eikeland, meiner NRK bør fokusere på å få opp nynorskdelen på nett og i sosiale medium.
– Vi er sjølvsagt kjempeglade for at NRK får det til på TV, men me er ikkje nøgde fordi ein av dei viktigaste arenaane er på nett. Mange finn nyheitene på nett og sosiale medium, difor er det spesielt viktig at ein finn nynorsk i desse kanalane, seier han på telefon til Framtida.no.
Han rosar statskanalen for å klare over 25 prosent nynorsk totalt, men oppmodar til å tilsette fleire nynorskjournalistar som kan skrive for nett.
– Generelt så synest vi at 25-prosentregelen er ein veldig viktig måte å få til nynorsk i ålmenta. NRK er jo ein av dei viktigaste nynorskprodusentane vi har, understrekar Eikeland.
Språksjef Karoline Riise Kristiansen. Foto: Ole Kaland / NRK
– Burde klare 25 prosent nynorsk på kvar plattform
Språksjef i NRK, Karoline Riise Kristiansen er nøgd med at dei ligg over 25 prosent nynorsk totalt, men meiner det ikkje er godt nok.
– Vi burde sjølvsagt klare 25 prosent nynorsk på kvar enkelt plattform, både TV, radio og nett, skriv ho i ein e-post til Framtida.no.
Ho forklarar at teljinga på nett er den enklaste, medan TV måler både munnleg språk og teksting.
– Det er enklare å planlegge for nynorsk teksting av program som kjem fram i tid, for eksempel på utanlandske seriar, filmar og dokumentarar, enn å planlegge nynorsk munnleg i notid på radio. Difor er det enklare å legge til rette for ein høgare nynorskprosent på TV enn vi kan på radio. Så vi kan vel eigentleg seie at kombinasjonen av både skriftspråk og tale, og at begge blir målt, er suksessoppskrifta på TV.
Nettsatsing
I 2020 var delen nynorsk på NRK.no 17 prosent. Nettsjef Hildegunn Amanda Soldal har difor leia ei satsing for å auka nynorskdelen på nett.
Språksjef Riise Kristiansen meiner klare, konkrete mål i enkeltredaksjonar, kursing, retningslinjer for bruk av språkteknologi, tilsetjing av fleire nynorskjournalistar og ei større bevisstgjering av kva som fører til auka bruk av nynorsk, er grunnen til nynorskauken.
– Vi kunne ha valt ei «billegare løysing» med mykje større bruk av språkteknologi for eksempel, men det er det systematiske arbeidet som gir gode ringverknadar på sikt, meiner vi, skriv Riise Kristiansen.
Språk følgjer sak
– Har de noko tal på nynorskdelen i sosiale medium?
– Når det gjeld tal på nynorskbruken i sosiale medium så har nynorskorganisasjonane ønskt seg det tidlegare også, men det har vi dessverre ikkje. Desse aktørane er det ikkje NRK som eig og difor har vi heller ikkje tal på bruken av nynorsk i dei, slik som vi har på eige innhald. Men retningslinjene våre er at «språk følger sak», så om ei sak er på nynorsk, så skal også snap-historia vere på nynorsk, berre for å nemne eit døme på korleis vi gjer det, svarar språksjefen, og legg til:
– Så er det jo også slik at NRK har ein strategi om å publisere mindre i sosiale medium, så difor er det å lage nye verktøy for å kunne måle delen nynorsk hos eksterne aktørar heller ikkje eit satsingsområde for oss.
No har ein av ni elevar nynorsk som opplæringsmålform. Leiar ved Nynorsksenteret er ikkje overraska, men ser det òg i samanheng.
11,4 prosent av norske elevar har nynorsk som hovudmål, skriv nettavisa Framtida. Det siste året har talet gått ned 0,1 prosentpoeng. Talet har gått ned sidan 2001 då det var 14,8 prosent som hadde nynorsk som opplæringsmål, ifølgje SSB.
Elevane følgjer opplæringsmålet som skulen har valt frå 1. til 7. klasse. Frå 8. klasse kan elevane sjølve velja om dei vil halda på nynorsken eller byta til bokmål.
– Det er ein nedgang, men likevel ganske stabilt. Me ser òg av tala at det er særleg i randsonene at nynorsk er under press. I kjerneområda står det ganske greitt til, seier leiar Synnøve Marie Sætre ved Nynorsksenteret til Utdanningsnytt.
Om lag halvparten av elevane i Vestland og Møre og Romsdal har nynorsk som opplæringsmål i skulen. Randsoneområda for nynorsken er dalstrok på Austlandet som Hallingdal, Telemark, Gudbrandsdalen og Valdres. I Innlandet, der dei to sistnemnde dalstroka ligg, var det i 2021 8,06 prosent som hadde nynorsk i skulen i fylket. No er det 7,18 prosent.
– Det er ein nedgang i det totale elevtalet i dei områda der nynorsken står sterkt. Så det handlar ikkje nødvendigvis om ei styrking av bokmål. Den demografiske tendensen er sterkare enn språkskiftet, seier Sætre.
Prosentandel elevar som har nynorsk som opplæringsspråk:
Styret i Nynorskkommunane – LNK stiller seg bak Tett gapet – aksjonen for å auka tilskotet til Det Norske Teatret.
Nynorskteateret i hovudstaden manglar 30 millionar kroner for å vera likestilt med Nationaltheatret. Dei siste 30 åra har Det Norske Teatret mista nær ein million i året. Norsk språk og norsk kultur taper terreng i eit stadig meir globalisert underhaldningstilbod.
Staten bør følgje opp si eiga språklov med å likestille det nynorske nasjonalteateret Det Norske Teatret med Nationaltheatret.
– Skal Oslo vera ein hovudstad for heile landet, så er det viktig at det nynorske nasjonalteateret ikkje får mindre i statsstøtte. Styret oppmodar alle medlemskommunane om å gå saman om å støtta det nasjonale nynorskteateret, seier styreleiar i LNK, Sara Hamre Sekkingstad.
LNK har vedtatt å kjøpa ein teaterstol for å støtta aksjonen.
Korleis kan du eller kommunen din hjelpa?
• Del gjerne, dersom du støttar Det Norske Teatret!
I ei undersøking går det fram at mange lærarstudentar kan fullføre studiet utan å bli vurderte i nynorsk. Over 70.000 elevar her i landet skal ha undervising og oppfølging på nynorsk i alle fag, ikkje berre i norskfaget.
– Eit viktig funn i rapporten er at studentar som ikkje tek utdanning innanfor norskfaget, svært sjeldan får vurdert nynorskkompetansen sine, seier Ida Marie Jegteberg, ansvarleg for undersøkinga. Ho er stipendiat ved Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa.
– Ifølgje emneplanane vi har undersøkt, må ikkje studentane som tek praktisk pedagogisk utdanning (PPU) og lektorutdanning i andre fag enn norsk, skrive på nynorsk på noko tidspunkt gjennom utdanninga si. Og desse studentane utgjer ein ganske stor del av lærarane i framtida, legg ho til.
Ho fortel vidare at dersom utdanningsinstitusjonane i det heile testar nynorskkompetansen til studentane, gjer dei det i hovudsak ved heimeeksamen. Altså ein testsituasjon utan tilsyn. Bokmålskompetansen blir testa ved skuleeksamen.
Språkdirektør Åse Wetås minner om det språkpolitiske ansvaret som Kunnskapsdepartementet sit med.
– Språklova gir det offentlege eit særleg ansvar for å fremje nynorsk, som er det minst brukte av dei to norske skriftspråka. Opplæringssektoren står i ei særstilling i arbeidet med å sikre norsk som eit språk som kan nyttast på alle samfunnsområde, seier ho.
I 20 år har BankID vore tilgjengeleg på bokmål og engelsk. No er nynorsk eit alternativ for dei som ønskjer det.
Nyheita om at BankID er tilgjengeleg på nynorsk, førte til jubel hos Språkrådet.
– BankID er ei sentral og synleg teneste i den moderne kvardagen. Tenesta er mykje brukt av innbyggjarane, og difor er det viktig og gledeleg at vi får ho på nynorsk, seier Margrete Kvarenes, avdelingsdirektør for språk og skule og offentleg forvaltning i Språkrådet.
Kva skal til for at alle elevar skal få like god språkopplæring i skulen? Nøkkelen ligg hjå lærarane og i lærarutdanninga. Ei ny undersøking viser at nynorsken står svakt i lærarutdanningane.
Over 70 000 elevar i Noreg skal ha undervisning og oppfølging på nynorsk i alle fag, ikkje berre i norskfaget. Rapporten frå undersøkinga viser at mange lærarstudentar kan fullføre studia utan å bli vurderte i nynorsk.
– Eit viktig funn i rapporten er at studentar som ikkje tek utdanning innanfor norskfaget, svært sjeldan får vurdert nynorskkompetansen sin, seier Ida Marie Jegteberg, som leidde undersøkinga i ei pressemelding frå Språkrådet.
Jegteberg er stipendiat ved Nasjonalt senter for nynorsk i opplæringa.
– Ifølgje emneplanane vi har undersøkt, må ikkje studentane som tek praktisk pedagogisk utdanning (PPU) og lektorutdanning i andre fag enn norsk, skrive på nynorsk på noko tidspunkt gjennom utdanninga si. Og desse studentane utgjer ein ganske stor del av lærarane i framtida.
Ulik testing av kompetansen
Dersom utdanningsinstitusjonane i det heile testar nynorskkompetansen til studentane, gjer dei det i hovudsak ved heimeeksamen, viser undersøkinga. Det er altså ein testsituasjon utan tilsyn. Bokmålskompetansen, derimot, blir testa ved skuleeksamen.
Språkdirektør Åse Wetås minner om det språkpolitiske ansvaret som Kunnskapsdepartementet sit med.
– Språklova gjev det offentlege eit særleg ansvar for å fremje nynorsk, som er det minst brukte av dei to norske skriftspråka. Opplæringssektoren står i ei særstilling i arbeidet med å sikre norsk som eit språk som kan nyttast på alle samfunnsområde.
Sjå debattar om språk i lærarutdanninga
27. november blir rapporten lansert på eit nettseminar med spennande fag på timeplanen og to munnlege gruppeoppgåver. Ikkje skulk – her kan du sjå deg på seminaret.
Me bruker cookies og andre tekniske løysingar for å forbetra opplevinga di av nettstaden vår, analysera bruksmønster og levera relevante annonser. I den oppdaterte personvernerklæringa vår kan du lesa meir om kva for informasjon me samlar inn og korleis denne blir brukt.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
