Ja, det melde NRK og vestlandspressa nyleg. Oppdraget til Språkrådet kjem frå Kulturdepartementet – og i siste instans Stortinget, som i det omfattande vedtaket den 28. april i år om ein ny språkpolitikk hadde dette som ei av rundt hundre enkeltsaker.
Men ein rettskrivingsrevisjon reiser likevel automatisk ei rekkje spørsmål. Blir det ikkje – igjen – berre ein periode med ufruktbar usemje blant målfolket? Er det ikkje heilt andre grep som må takast for å styrkja nynorsken i samfunnet? Kven er rettskrivinga til for?
For det første: Stortinget og Kulturdepartementet har gått inn for dette fordi dei meiner at rettskrivinga for bokmål og nynorsk i prinsippet bør vera på linje. Etter 2005 er ikkje det lenger tilfellet. Det året godkjende departementet ei forenkling av bokmålet ved at alle klammeformer då fall bort. Valfridom er det framleis svært mykje av i bokmål, men no er det berre valfridom mellom likestilte former. Nynorskseksjonen i det som i 2003 heitte Norsk språkråd, fekk òg sjansen, men greidde ikkje å semjast om ei tilsvarande forenkling for nynorsken. Skal ein no med opne auge gå inn i nye rundar med debatt? Svaret er at viss ein vil unngå strid om rettskriving, kan ein knappast gjera noko med ei rettskriving. Få tykkjer det er eit fornuftig prinsipp.
For det andre: Mange, også Språkrådet, meiner at det ikkje er rettskrivingsjusteringar som avgjer om nynorsken vil halda seg. Styrken til nynorsken blir avgjort av den kollektive interessa for og viljen til å bruka nynorsk. Likevel trur Språkrådet at det ikkje er likegyldig korleis rettskrivinga ser ut. Me trur at ei funksjonell og oversiktleg rettskriving er ein styrke. Og viss dét stemmer, må me gjera det me kan med rettskrivinga.
For det tredje: Fleire, ikkje minst forfattarar, har reagert på at ny rettskriving kan resultera i mindre valfridom. I så fall går dei hardt imot. Dei ønskjer å skriva som før. Det er her eg må seia så tydeleg eg kan: rettskrivinga i nynorsk er – i utgangspunktet – ikkje for forfattarar eller andre privatskrivande. Rettskrivinga både i nynorsk og bokmål gjeld to grupper i samfunnet: Unge som skal læra å skriva norsk, og vaksne som i jobben er pålagde å følgja offisiell rettskriving. For alle andre – aviser, forfattarar, forlag, næringsliv osv. – er rettskrivinga eit tilbod og ei rettesnor. Og det er tradisjon i landet vårt for at forfattarar ikkje nødvendigvis følgjer rettskrivinga i detalj!
Hamsun-året gjer det freistande å sitera høvdingen : ”Næsten alle er enige om at vi skal ødelægge Sproget, det er Tempoet i Tingen de strides om.” (Sproget i Fare, 1918) Hamsun skriv godt, men det som skal skje med nynorsken, skal ikkje bidra til øydelegging.
Sylfest Lomheim er direktør i Språkrådet
