Det går mot Stortingsval. Nytt av året er at me har fått eit eige politisk parti, oppretta for å kjempa mot valfridomen i det norske språket. Den pensjonerte norsklæraren (sic!), Einar Smørdal, har starta partiet ”Ett (skrift)språk”, som har til føremål å fjerna nynorsken i skulen og forvaltinga. Eg er spent på resten av kulturprogrammet til partiet, for ikkje å snakka om den utanrikspolitiske lina partiet vil leggja seg på.

Kva er det med nynorsken? Kva er det med nynorsk som gjer at han engasjerer så mange, gjer somme så aggressive at dei går frå bokmål til bokbål? Under ein skuledebatt på Nes i Akershus nyleg sa Amara Butt frå Unge Høgre at ”nynorsken skal tilbake til fjøset der den hører hjemme” – altså ei slags vidareføring av den klassiske Unge Høgre-parolen frå nokre val tilbake: ”La dem raute nynorsk”.

Partileiar Erna Solberg avdramatiserer haldningane til dei unge i partiet i eit intervju med LNK.no i sist veke: ” Kultur og språk er grunnlaget for identitet og tilhøyrsle, men er også viktig for å forstå andre sin kultur og religion. Høgre ønskjer eit mangfaldig og variert kulturliv kor flest mogeleg får høve til å delta og bidra. Målet er at norske kulturutøvarar skal kunne hevde seg i verdsklassa. Høgre vil føre ein politikk som tar vare på og utviklar norsk språk,” seier Erna Solberg. Ikkje mykje om sidemålsproblematikken her. Me får leva i vona om at partileiaren med norsk språk meiner begge dei likestilte språkformene nynorsk og bokmål.

Me har og fått vita at i FrP er det så viktig å fjerna sidemålsstilen (les nynorsken), at partiet har teke med ein strategi for å få fart på denne prosessen i det såkalla 100 dagars-programmet sitt.

I valkampen har representantar for Høgre og FrP teke til orde for å gjera sidemål valfritt og bruka ressursane på å styrkja basisfag som norsk og matte. I følgje desse partia skal altså faget norsk styrkjast ved at elevane skal få høve til å læra mindre norsk.

Dersom ein gjer eit skulefag valfritt, vil dei aller fleste elevar velja det vekk. FrP og Høgre vil altså styrkja norskfaget i skulen ved å la elevane kunna velja vekk bokmål i nynorskområde, eller nynorsk i bokmålsområde. Når dei same partia blir utfordra på skulepolitikk elles, plar omkvedet vera at det trengst meir kunnskap, meir lekser og meir disiplin i skulen. Men i det viktigaste basisfaget, norsk, ønskjer desse partia altså å redusera kunnskapen.

Dette heng ikkje saman. Faget norsk er sett saman av dei to språkformene nynorsk og bokmål. Begge formene er umistelege delar av den norske kulturarven og viktige bærebjelkar i nasjonsbygginga. Dersom det vert opna for prinsippet om at elevar i ulike delar av landet skal kunna læra seg ulike språkformer og velja vekk ulike delar av kulturarven vår, svekkjer me Noreg som nasjon. Sjølv om somme av dei som veks opp i LNK sine medlemskommunar, kanskje ville blitt glade for å sleppa å læra bokmål, må dei aldri få lov til det.

Det er fint med val for ein språkmann, det er mykje å humra over. Til vanleg går dei folkevalde i korridorane og snakkar med kvarandre på stammespråket sitt. Det er sikkert trygt og godt, og dei kan diskutera optimalisering av inntekter og minimalisering av utgifter og laga seg agenda når dei skal snakkast, anten det er på noverande eller dåverande tidspunkt.

Men så, annakvart år, kjem valet, og dei får melding frå medierådgjevarane og reklamefolka sine at no må dei snakka rett fram (Høyr på han Carl I, seier dei!) og seia no og då og vera tydelege på om ja skal bety ja eller kanskje tja. Det er ikkje så vanskeleg, eigentleg. Problemet er sjølvsagt at det blir lett å finna ut om valløfta held nokre månader etterpå.

Men det er teknikkar å ty til der og. Når dei raudgrøne får spørsmål om dei vil beklaga at dei ikkje har oppfylt ein lovnad frå Soria Moria, ja eller nei, så kan du vera sikker på at svaret ikkje blir ja eller nei. Kanskje: ”Eg vil få minna om at Bondevikregjeringa ikkje gjorde det spøtt i denne saka.” Eller: ”Eg meiner det viktigaste no er …” og så vidare. Og når nokon frå borgarleg hald får spørsmål om korleis ei borgarleg regjering blir samansett, er ”God dag mann, økseskaft”-svaret godt å ty til, til dømes: ”Det viktigaste no er at me får ei anna regjering.” Eller: ”Vårt parti vil uansett ta ansvar!” Den store kunsten er å gje klåre veljargarantiar, men greia å få til eit nesten usynleg smotthol om det skulle bli nødvendig. Eg lurer på om det er der Sponheimen er no, på spørsmålet om å støtta Frp. ”Vårt parti vil uansett ta ansvar” kan bety så mangt.

Det er sjølvsagt også viktig å ha nokre koseord som høyrest trivelege og vennlege ut no i valkampinnspurten. Eg har lagt merke til ein av stortingskandidatane frå Sogn og Fjordane, han har lagt sin elsk på opplevelse. Så spør du om det er kjærleikssoger eller kunstopplevingar han snakkar om. Men nei, ein dag snakka han i radioen om at han hadde ein opplevelse av at tannteknikarar kunne gjera ein god del av arbeidet til tannlegane. Det var litt av ei oppleving! Han har faktisk støtt og stadig slike opplevelsar av eitt eller anna, men ein får ikkje nett hjartebank av dei opplevingane han kjem med. Ein annan kandidat seier i forhold til heile tida, så han rekk ikkje å få med så mykje anna: Det er klårt at i forhold til vegutbygging, må vi ta omsyn til at vi i forhold til vegbudsjettet har store utfordringar i forhold til infrastrukturen i fylket. Her vil vel kanskje medierådgjevaren vri seg og fella tårer.

Eg trur eg no elles godt om dei som stiller til val. Dei fleste har lyst, og dei fleste har noko dei vil utretta. Me får berre høyra etter kva ord me likar best, og kva ord me trur mest på, og røysta etter det. For røysta må me.