I forslaget til ny opplæringslov føreslår regjeringa fleire større og mindre endringar til språk på skulane.
Departementet føreslår blant anna:
å vidareføra at kommunen skal gi forskrift om det er bokmål eller nynorsk som skal vere hovudmålet ved kvar skole, og lovfeste det same for fylkeskommunen.
å vidareføra kravet om rådgivande røysting ved skifte av skriftspråk i grunnskolen, men slik at kven som har røysterett, blir regulert i forskrift.
å vidareføra rettane til å velja bokmål eller nynorsk i skriftlege arbeid og i læremiddel.
å lovfesta rett til opplæring i ei eiga gruppe på barne- og ungdomstrinnet på det skriftspråket kommunen ikkje har vedteke, men slik at det er kommunen som avgjer kva skole som skal gi tilbodet når elevane er spreidde på fleire skolar.
å vidareføra retten for elevar som må overførast til ein skole med eit anna skriftspråk enn det dei hadde på 1. til 4. trinn, til å bruke og få opplæring på det skriftspråket dei hadde, og til å få opplæring i faget norsk i ei særskild gruppe.
å vidareføra at departementet kan gi forskrift om fritak for opplæring i eitt av dei norske skriftspråka for enkelte elevgrupper.
å lovfesta eit generelt krav om opplæring i begge skriftspråka.
Vi har intervjua tekstforfattar Kjartan Helleve om dei siste hendingane rundt teikneseriefigurane Vangsgutane, som kom fram i siste utgåva om dei ved juletider. Faste Vangsgutane-lesarar lurer på om Sigrid Vangen er klar for å gifte seg med Sterk-Ola Bakken …
I juleheftet Vangsgutane for 2022 skjedde det som mange seier dei har venta på i mange år, medan andre igjen reagerte med vantru. Sterk-Ola Bakken gjekk ned på kne og fridde til Sigrid Vangen.
Tekstforfattar Kjartan Helleve, som også eig og driv Fonna Forlag, seier at han har fått mange tilbakemeldingar på frieriet, og at dei aller fleste er positive. Mange har gitt uttrykk for at det har lege i lufta lenge, seier han til Nynorsk pressekontor.
Vangsgutane er historia om Sigrid Vangen, som vart enkje i ung alder og som sat att på småbruket med gutane Steinar og Kåre, og folk rundt dei i Todalen på Nordmøre. Teikneserien om dei farlause, men snille og hjelpsame gutane frå Vangen har vore folkelesnad her i landet sidan 1941.
Eigar av Fonna forlag og utgivar av Vangsgutane Kjartan Helleve. Han meiner Larris har vore misforstått. Foto: Erik Grov
Nytt og gammalt
Fonna gir ut juleheftet kvar jul, og dei siste rundt 20 åra har det vore ei blanding av opptrykk av gamle historier og nyskrivne og nyteikna soger. Og det har skjedd ein god del med figurane som Leif Halse skapte som ei motvekt til den amerikanske teikneserien Knoll og Tott.
Læraren og forfattaren Leif Halse meinte dei rampete amerikanske tvillingane hadde dårleg innverknad på den oppveksande slekt i Noreg etter krigen, og han ville skape eit univers der det å vere snill, arbeidsam og hjelpsam var dei viktigaste verdiane.
Steinar og Kåre Vangen var uendeleg gode, medan motsatsen Larris Skjorhagen var den ultimate dritsekken. Og ikkje minst den slaskete faren hans, Martin. Enkja Sigrid var sterkt bunden til heimegarden og gutane sine, medan ungkaren Sterk-Ola Bakken var den gode hjelparen frå nabogarden. Og Steinar og Kåre hamna på stadig nye eventyr, både frivillig og ufrivillig. Larris var ugagnskråka i bygdeidyllen.
– Men etter kvart så ser vi at Halse også gjer Vangsgutane litt mindre prektige og Larris litt mindre fæl. Og den utviklinga har halde fram også i dei nye historiene. Vi ser at Larris seinare også har vore tolka som eit offer, i alle fall at han er misforstått, fortel Kjartan Helleve.
Han gjer det klart at det er mange klassiske historier å ta av, slik at dei mange trufaste lesarane av Vangsgutane får glede av dei gamle sogene i mange år framover.
Dei siste åra har Ivan Andreassen stått for teikningane, medan det har vore ulike forteljarar. Nils Nordberg skreiv teksten i fleire år, men no har Kjartan Helleve teke over som forteljar. I dei gamle historiene var Jens R. Nilssen teiknar, medan Leif Halse var forteljar.
Framsida av Vangsgutane jula 2022. Teikning Ivan Andreassen. Foto: NPK
Vangsgutane på sokkel
– Hendingane gjekk i stor grad føre seg i Todalen, men det vart eigentleg meir skildring av eit bygdemiljø enn berre historier frå Todalen. Teiknaren Jens R. Nilssen vitja faktisk aldri nordmørsbygda, seier Helleve.
Like fullt står Vangsgutane sterkt i Todalen, og Steinar og Kåre Vangen har hamna på sokkel i bygda.
Helleve fortel at dei sel tett opp under 20.000 hefte av Vangsgutane kvar jul, men at han enno ikkje har fått dei endelege tala for 2022. Og det artige er at dei ikkje sel godt berre i nynorsk område, men faktisk stort sett over heile landet.
– Staden vi selde flest julehefte i 2021 var i Obs-butikken på City Syd i Trondheim. Vi har også svært gode tal frå den største bokhandelen i landet, Tanum på Karl Johans gate i Oslo. Eg trur det er rom for vekst i åra som kjem. Tanken er at vi skal få endå fleire salsstader i tillegg til juleheftehyllene i butikkar og kioskar. I 2022 distribuerte vi blant anna mange hefte gjennom bokhandlane, seier Helleve.
Han ser ikkje bort frå at det blir aktuelt å ta opp att den gamle tradisjonen med å selje julehefte på dørene.
Det var overraskande for Helleve at Vangsgutane står såpass sterkt i Trøndelag, eit fylke som i dag ikkje har ein einaste kommune med nynorsk som opplæringsmål.
Sterk lojalitet
– Det er tydeleg at lojaliteten til Vangsgutane er sterkare enn motstanden mot nynorsk, skyt han inn. Helleve fortel at han først trudde Vangsgutane var eit vestlandsfenomen, men at det har vist seg at dei har lesarar over heile landet.
Men tilbake til det overraskande frieriet i juleheftet for 2022. Faste Vangsgutane-lesarar lurer på om Sigrid Vangen er klar for å gifte seg med Sterk-Ola Bakken.
– Eg må vedgå at eg har fått litt kalde føter, og det er slett ikkje sikkert at Sigrid sitt svar kjem alt i år. Det blir i alle fall ikkje bryllaup i 2023. Det er slik i teikneseriar. Det har vore uavklart lenge mellom Donald og Dolly også, til dømes, seier Kjartan Helleve.
Det er mange uavklarte spørsmål også i Vangsgutane. Er Sigrid Vangen i fertil alder? Kan Steinar og Kåre få småsysken? Blir det samanslåing av smågardane Bakken og Vangen? Vil Breiset-gubben framleis vere patriarken i bygda?
Korleis blir det med den reiseglade fotografen og journalisten Tarald Turist? Eller med dei to halvkylpertane Kure og Klomp? Eller påskegjesten Flirop? Eller kva med lokaloppgjeret i fotball mellom Tov og Søya?
Vangsgutane vil nok halde oss i ande i jula i mange år framover. Det er nok å ta av.
Fakta om Vangsgutane
* Norsk teikneserie, først på trykk i Nynorsk Vekeblad 5. oktober 1940.
* Har kome som julehefte sidan 1941.
* Forlagssjef Hans Aarnes i Fonna Forlag bad lærar og forfattar Leif Halse om å skape eit bygdeunivers med figurar som kunne vere ei motvekt til Knoll og Tott.
* Har vorte ein norsk klassikar med både spenning og humor. (Kjelde nsl.no)
Torsdag 23. mars arrangerer Nynorsksenteret eit gratis nettseminar om korleis ein kan hindra at elevar skiftar frå nynorsk til bokmål.
Molde vidaregåande har teke nokre strukturelle grep for å gjera det enklare og kjekkare for elevar med nynorsk som hovudmål å halde på språket sitt.
Torsdag 23. mars frå kl. 14.30–15.00 kan du møta Celia Berg (t.v) og Marianne Anderson som arbeider ved Molde vidaregåande. Grepa skulen har tatt, er verken dyre eller omfattande, men vitnar om ei leiing som er medviten ansvaret dei har for å gje elevane gode vilkår til å halda fram som nynorskbrukarar.
Ein ny rapport om språkbyte har samla funn frå ei rekkje nyare studiar om språkbyte frå nynorsk til bokmål. Funna frå studiane viser at det ofte er manglande struktur og tilrettelegging som gjer at nynorskelevane vel å byta språk når dei kjem til ein vidaregåande skule der dei er i språkleg mindretal.
Dolly Parton og Johnny Cash på nynorsk eller dialekt. No blir ein ny gjendiktingskonkurranse kunngjort.
Inspirert av suksessen med å be om slike tolkingar av Leonard Cohen i 2019, ønskjer no LittLarm – som blir arrangert i tilknyting til festivalen Bygdalarm – nye bidrag.
Fristen for å sende inn går ut 1. juni, medan dei tre beste bidraga skal framførast laurdag 1. juli i Norheimsund. Ein jury beståande av forfattarar, musikarar og representantar for arrangørane kårar éin vinnar og delte andreplassar.
Deltakarane blir lova stor fridom. Bokstavtru omsetjing blir ikkje nødvendigvis premiert, for ifølgje reglane er det viktigaste «å fange opp stemninga og bodskapen i teksten» – gjerne tilpassa norsk samtid.
Ein legg dessutan minst like mykje vekt på at verselengder og rytmar er intakt og at flyten blir god, så songen kan framførast «nokolunde likt med originalen», heiter det vidare.
Etter ei rådgivande folkerøysting i Hjartdal går eit fleirtal inn for å behalde nynorsk som hovudmål på offentleg skule i kommunen.
Nynorsk fekk 189 stemmer, medan bokmål fekk 158 stemmer. Fire stemte blankt.
Ordførar Bengt Halvard Odden hadde håpa på eit klarere resultat, og seier til NRK at dette ikkje gjer valet enkelt når kommunestyret skal avgjere saka 26. april.
Det var berre 30 prosent av dei røysteføre i kommunen som deltok i folkerøystinga.
Barneavisa Framtida Junior er kåra til Årets nynorskbrukar 2023. – Framtida Junior får prisen for å bryte veg for meir nynorsk i digitale medieflater, med varierte emne for 7–13-åringar, seier styret i Nynorsk kultursentrum.
Prisen Årets nynorskbrukar er på 100 000 kroner og vert delt ut på opningsdagen av Festspela i Aasentunet torsdag 8. juni. Prisen vert delt ut av styret i Nynorsk kultursentrum til ein person eller institusjon som syner evne til å bryte med språklege og kulturelle konvensjonar om bruk av nynorsk, og at dei gjer det lettare å vere nynorskbrukar gjennom sitt føredøme.
– I eit medielandskap der nynorsk er for lite synleg i dei nasjonale dagsavisene, prøvde Framtida Junior seg i 2017 på noko modig. Dei skipa ei nett- og papiravis på nynorsk for barn. Det er ingen tvil om at Framtida Junior gjer det lettare å vere nynorskbrukar, seier styreleiar Reidar Sandal i Nynorsk kultursentrum.
– Det er utruleg stor stas å bli heidra og verdsett på denne måten! Eg vil takka alle i redaksjonen som har bidratt til dette store løftet, og til alle gode samarbeidspartnarar og bidragsytarar, seier redaktør i Framtida Junior og dagleg leiar i LNK, Svein Olav Langåker.
– Målet vårt har heile tida vore å vise fram og styrke engasjementet til barn. Når me gjer det på nynorsk, så er me òg med på å styrke nynorsken og vise at han kan brukast til å skriva om og for framtida vår. Denne prisen viser at me er på rett veg, og det gir ein ekstra kveik til det kjekke arbeidet vårt, legg han til.
Framtida Junior er ei avis for barn mellom 7 og 13 år. Avisa har som mål å auke og synleggjere engasjementet til barn og unge, i tillegg til å styrke nynorsken. Framtida Junior har eit nettmagasin og ei månadleg papirutgåve. Framtida Junior er eit samarbeid mellom ABC Startsida, stiftinga Magasinett og Landssamanslutninga av nynorskkommunar (LNK). Fleire lokalaviser samarbeider om å gi ut papiravisa.
Korleis myndigheitene kommuniserer med oss innbyggjarar har stor betydning for kor demokratisk samfunnet er. Studiet Klart språk ved Universitetet i Oslo jobbar for å få tydelegare språkbruk frå myndigheitene ut til folket.
– Ein viktig del av dette studiet er å oppdage makta som ligg i tekstar frå myndigheitene, seier fagansvarleg Johan Tønnesson for bachelorprogrammet Klart språk på Universitetet i Oslo til Nynorsk pressekontor.
Vi møter språkprofessoren på kontoret hans på det Humanistiske fakultetet på Blindern. Journalisten kom nokre minutt for tidleg til avtalen og måtte pent vente på gangen til Tønnesson var ferdig med eit telefonmøte – også det om språk.
Korona
– Beklagar ventetida, seier han med vennleg røyst når døra går opp til presist avtalt tidspunkt.
For på studiet Tønnesson leier er presisjon ein viktig faktor. Språkprofessoren trekker fram eit heilt konkret eksempel på kvifor det er viktig at den språklege kommunikasjonen frå myndigheitene er presis.
Språkprofessor Johan Tønnesson meiner myndigheitene var heilt avhengige av å kommunisere tydeleg under koronapandemien. – Så då var det jo utruleg heldig at dei hadde «Mr. Klar språk himself» Espen Rostrup Nakstad som formidlar, seier han. Foto: Kjell Åsmund Sunde/ NPK
– Sjå berre på korona-handteringa. Klart språk var enormt viktig då. Kva hadde ein lov til? Kva hadde ein ikkje lov til? Kvifor var det viktig å vaksinere seg? Myndigheitene var heilt avhengige av å kommunisere tydeleg. Så då var det jo utruleg heldig at dei hadde «Mr. Klar språk himself» Espen Rostrup Nakstad som formidlar, seier språkprofessoren engasjert.
Klart språk-studiet blei starta i 2019 og det første kullet med nyutdanna klarspråkstudentar blei uteksaminert i fjor. I desse dagar planlegg Tønnesson korleis han kan rekruttere nye studentar til det relativt nyoppstarta bachelorprogrammet. Han set seg framfor dataskjermen på kontoret og les opp teksten han skal forkynne til elevar på vidaregåande for å få dei inn på studiet:
«Det er inga sjølvfølgje at demokratiet kjem til å overleve – heller ikkje i Noreg. Ein viktig byggjestein i demokratiet er språket. Viss Nav og utlendingsmyndigheitene skriv uforståelege skjema, og viss vi ikkje blir inviterte til å ytre oss slik at myndigheitene forstår kva vi har på hjartet, vil det gå både på tilliten og rettstryggleiken laus. Dette er utgangspunktet for studieprogrammet Klart språk som du no skal bli litt kjend med.»
– Det er det eg skal lokke 18- og 19-åringane med, fortel Tønnesson.
«Ut og nave»
Ein offentleg aktør som klarspråk-studentane tidleg får stifte kjennskap til er Nav. Dei forvaltar ein tredel av statsbudsjettet og har over 22.000 medarbeidarar. Dei fleste nordmenn har på eit eller anna tidspunkt vore i kontakt med Nav, og etaten er sentral for livet til mange nordmenn. Difor er det òg ekstra viktig at kommunikasjonen frå dei ikkje verkar uforståeleg for folk.
– Når det kjem ein ny student her, så er noko av det første dei gjer å gå laus på ein informasjonstekst frå Nav. Kva er bra og kva er ikkje bra med teksten? Vi oppmodar studentane til å lese teksten som om han er skriven til dei, seier Tønnesson.
Studentane er òg ute i «felt». I fjor haust besøkte førsteårsstudentane hovudkontoret til Nav.
– Vi blir verkeleg tatt på alvor der. Dei vil gjerne ha impulsar og utdanna folk. Dei er villige til å ta imot så mange praktikantar herfrå som vi kan sende.
For Klart språk-studiet skil seg på fleire måtar frå andre studium ved UiO. Å få prøvd ut kunnskapane ute i felt er ein viktig del av det å bli klarspråkmedarbeidar.
– På siste del av bachelorstudiet er det ein praksisperiode der studentane er ute i den verkelege verda. Ein god del har praksis hos Nav, nokre er i juridiske verksemder, og andre igjen prøver seg hos føretak som jobbar direkte med klart språk. Moglegheitene er mange, konstaterer fagansvarleg Tønnesson.
På betringsveg
Språkprofessoren er klar på at det framleis er ein jobb å gjere for å få på plass tydelegare kommunikasjon frå myndigheitene. Han understrekar likevel at vi har komme ein lang veg.
– Eg skal vere litt optimistisk og seie at det er mykje betre enn det ein gong var. Det gamle kansellispråket har stått for fall, men det betyr ikkje at vi ikkje finn eksempel på det framleis.
Han trekker fram at medvitet rundt klar kommunikasjon har gått parallelt med den teknologiske utviklinga på ein stort sett god måte.
– Når nokon sit i ein organisasjon og får haugevis av medlingar frå folk som ikkje skjønar nettsida, går dei til IT-folka og spør korleis ein kan løyse det? Då er samarbeidet i gang. Skatteetaten er stjerneeksempelet der. For oss som borgarar er det langt lettare no enn den gongen vi skulle lese rettleiinga for sjølvmeldinga på papir og prøve å skjønne den.
Den teknologiske utviklinga kan likevel vere ei utfordring for klarspråket.
– No er vi i ein fase med kunstig intelligens som òg blir ein viktig del av offentleg styring. Det er veldig komplekst. Ein hovudfare, slik eg ser det, er at det i for stor grad er IT-kompetansen som styrer. Det kan gi effektivitet på den måten at vi som borgarar berre plottar inn informasjon i standardiserte skjema. Ein effektiv IT-prosess, men eg som borgar blir umyndiggjort. Dei tekniske systema fangar ikkje opp om folk forstår eller er fornøgde med prosessen. Folk må forstå for å kunne delta, seier Tønnesson før han ser på klokka og konkluderer med at vi må runde av fordi han har eit anna møte.
For klarspråk-professoren er presis til avtalar – like presis som språket han og dei andre ved Klart språk-studiet lærer vekk til dei som skal forme offentleg kommunikasjon i åra framover.
Nordmenn har late seg forføre av Napoli-bøkene til Elena Ferrante. Kvinna bak dei norske omsettingane seier det verkar som ein umetteleg marknad: – Fleire håpar det blir meir.
– Bøkene blei ein skikkeleg snakkis, og vi nordmenn er jo sauar. Det blei til slutt eit heilt uventa fenomen som eg har snakka mykje om dei siste åra.
Slik forklarar Kristin Sørsdal korleis ho har opplevd å omsette den italienske forfattaren Elena Ferrante – truleg mest kjend for romanserien Napoli-kvartetten – til norsk.
Ti år etter at arbeidet med å omsette den første boka i serien byrja, har til saman ni bøker kome på norsk. Tre av bøkene har blitt filmatiserte og Napoli-kvartetten blei gjort om til tv-serie som blei vist på NRK.
Etter nyttår kom det òg ein ny Netflix-serie som tek føre seg den sjølvstendige romanen «Dei vaksnes løgnaktige liv».
– Det er få som har lese dei andre romanane til Ferrante, trass i at dei er like gode som Napoli-kvartetten.
Kristin Sørsdal seier det ser ut til at lesarane stadig er svoltne på meir frå Napoli og Ferrante, men er usikker på om forfattaren ønskjer det sjølv. Foto: Peder Skjelten / NPK
Frå sørlandsk keisemd til sydlandsk eventyr
Dei fleste romanane til Ferrante har handling i, eller karakterar frå Napoli. Sørsdal er godt kjend med den italienske byen.
Som 19-åring stod ho på rutebilstasjonen i Arendal, lei av byen og alle som lurte på kva ho skulle gjere med livet sitt framover. Ho reiste på interrail, og enda opp i Napoli. Der jobba ho i eitt år som reinhaldar, heimehjelp og barnepassar medan ho budde på ungdomsherberge og pensjonat.
Så kom ho inn på universitetet i Napoli og studerte der i to år.
– Det var veldig eksotisk erfaring å bli vaksen i Sanitá – indre bydel. Det var der eg lærte italiensk.
Inngangen
Etter å ha kome tilbake i Noreg, flytta ho til Bergen og tok utdanning i idehistorie, nordisk og gjekk på Skrivekunstakademiet i Hordaland.
Målet var å tene pengar på skriving og omsetting, men det tok lang tid. Etter hundreårsskifte tok ho mastergrad i italiensk språk og litteratur ved Universitetet i Bergen, og i 2010 fekk ho publisert sin første roman «Makabre bikkjer».
– Eg fekk raskt ut to bøker til, men eg måtte ha to bein å stå på for å klare å halde fram som forfattar. Med ein fot i forlagsverda opna det for å omsette.
I fleire år hadde ho fått avslag hos forslag om å omsette utanlandsk litteratur. Men med ein publisert roman på Samlaget byrja dei å lytte.
Uventa bestseljar
Første gong Sørsdal høyrde om Elena Ferrante var i 2008. Ho var på stranda i Italia med lokale venninner og spurde om dei visste om nokon kvinnelege, rasande, forfattarar som ho kunne omsette til norsk.
– Den eine venninna mi sa Elena Ferrantes bok «I giorni dell’abbandono». Den ville ikkje forlaget ha den gongen. Etter suksessen med Napoli-kvartetten har denne boka blitt til «Svikne dagar» i 2017.
To år etter dette avslaget, kom «Mi briljante venninne», den første romanen i Napoli-kvartetten på italiensk. Forlaget blei då villig til å prøve. Dei bad Sørsdal omsette den første boka i serien, for å teste vatnet. Ingen hadde tru på at bøkene skulle bli den suksessen dei har blitt.
– Det var ei overrasking for både meg og forlaget at ein ukjend utanlandsk forfattar skulle bli omsett til nynorsk og gjere det så bra.
Trufaste lesarar
I tida bøkene har vore tilgjengelege på norsk, har dei fleire gonger vore på bestseljarlistene til norske bokhandlarar. Bøkene i Napoli-kvartetten toppa listene i fleire veker. Det er sjeldan for bøker på nynorsk.
Sørlendingen frå bokmålsbyen Arendal har ofte fortald, og forsvart, kvifor det måtte bli nynorsk Ferrante skulle bli omsett til for eit norsk publikum.
– Urbane, kjølige, glasaktige ting fungerer best på bokmål. Napolitansk har meir med det jordlege å gjere. Språket er ujålete og då eg høyrde stemmene i bøkene, passa det best med nynorsk. Det kunne kanskje blitt til bokmål, men det hadde blitt så standardisert, det er litt mindre fritt på bokmål, mens med nynorsk kan ein breie seg meir.
Ho meiner suksessen med Napoli-kvartetten kjem av fleire ting.
– Det var ein serie, som er populært. Det blei snakka om som eit fenomen, det var ei oppveksthistorie, det handlar om klasse og fortalde livet til damer i 50–60 åra, som er trufaste lesarar. På alle foredraga mine er det dei som sit i publikum.
Flyktningkrise
Inntektene frå omsettinga gjorde at Sørsdal kunne bu i Europa halve året. Ho fekk òg etter «Makabre bikkjer» i 2010 publisert to andre eigne romanar: «Guds hund» i 2013 og «Mare» i 2017
Sistnemnde blei til etter at ho var vitne til flyktningkrisa rundt Middelhavet i 2015. Ho budde då på den italienske øya Lampedusa, like nord for Libya.
– Eg levde då som omsettar, vagabond og uavhengig observatør av flyktningleirane i Hellas. Det var mykje krefter i meg då, men etter det har eg slutta og skrive.
– Kvifor?
– Eg har blitt gammal og utsliten, seier ho og ler.
– Det handlar om pengar. Det er vågalt å ta eit friår for å skrive når ein tenker på pensjon og bustadlån. Skrivinga krev mykje, men eg leitar alltid etter rom for å gjere det.
Opnar for meir – om Ferrante ønskjer
Namnet Elena Ferrante er eit pseudonym. Forfattaren bak namnet ønskjer ikkje å stå fram, men vel å publisere bøkene sine anonymt. Sørsdal seier ho sjølv verken har hatt kontakt med Ferrante, eller interesse for å finne ut kven det er.
– Det har inga betyding. I den siste boka hennar, «Innanfor margane – om gleda ved å lese og skrive», står det mykje vettug som seier alt om kvifor forfattaren berre skriv, og ikkje vil stå fram som person. Om ein er interessert i forfattaren får ein heller lese bøkene enn å spekulere i kven det eigentleg er.
Nyleg kom Netflix med ein serie basert på den siste Ferrante-boka, «Dei vaksnes løgnaktige liv», publisert på norsk i 2020. Sørsdal seier det ser ut til at lesarane stadig er svoltne på meir frå Napoli og Ferrante, men ho er usikker på om Ferrante ønskjer det sjølv.
– I den siste romanen slutta historia veldig opent. Fleire håpar difor at det blir fleire bøker, men i «Innanfor margane – om gleda ved å lese og skrive» skriv forfattaren at det ikkje er sikkert det blir oppfølgjarar. Men eg kunne i alle fall tenkje meg å lese meir, seier Kristin Sørsdal.
Styret i Språkrådet åtvarar mot svake vilkår for nynorsk og utsette urfolks- og minoritetsspråk.
– Ved inngangen til 2023 har Språkrådet ein oppgåveportefølje som er så stor at også lovpålagde oppgåver må veljast bort. For styret i Språkrådet er dette ein situasjon det er vanskeleg å sitje stille og sjå på, skriv styret i eit debattinnlegg i Aftenposten.
– Dersom statsråden ikkje finn å kunne prioritere ein dialog med Språkrådet i ein svært krevjande situasjon, må eit samla styre vurdere å be seg friteke frå oppgåvene sine, heiter det vidare.
Engelsk vinn, minoritetsspråk tapar
I innlegget hevdar styret at den språkpolitiske situasjonen er akutt på mange samfunnsområde, og at engelsk vinn fram i mange samanhengar.
– Vi observerer svake vilkår for nynorsk og svært svake vilkår for dei utsette urfolks- og minoritetsspråka våre. Og vi ser at språkpolitiske verkemiddel manglar prioritet og ressursar. Derfor har vi bede om å få komme i dialog med politisk leiing i Kultur- og likestillingsdepartementet, heiter det i innlegget, som er signert eit samla styre.
I fjor var 21 prosent av dei nye sakene på Kongehuset sine nettsider på nynorsk.
Hausten 2021 fekk Noregs Mållag mykje merksemd fordi dei i eit utkast til nytt arbeidsprogram ville krevja at 25 prosent av talane frå Kongehuset skulle vera på nynorsk. Det enda med at landsmøtet i staden gjekk inn for å stilla krav om at 25 prosent av tekstane frå Slottet skulle vera på nynorsk. Det målet nådde Slottet ikkje i 2022, men nynorskdelen på nettsida til Kongehuset har likevel auka.
– Landmøtet vårt var tydeleg på at eit kongehus for heile landet må nytta heile det norske språket, seier leiar i Noregs Mållag, Peder Lofnes Hauge, i ei pressemelding.
Han meiner det at nynorskdelen på nettsida til Kongehuset auka i 2022, tyder på at Slottet har fått med seg kravet frå Noregs Mållag. Han seier han har tru på at dei kjem til å klara å komma opp i 25 prosent nynorsk i år.
I motsetnad til slik det er for dei fleste andre statsorgan, er det ingen lov som pålegg Kongehuset å veksla mellom nynorsk og bokmål.
Totalt var 25,1 prosent av innhaldet til NRK på nynorsk i 2022.
– At over 25 prosent av innhaldet til NRK totalt sett er på nynorsk er sjølvsagt bra, men det er ikkje godt nok, seier kringkastingssjef Vibeke Fürst Haugen i ei pressemelding.
25 prosent av innhaldet til NRK skal vere på nynorsk, eit krav som ifølgje Medietilsynet må vere oppfylt for kvar enkelt plattform.
I 2022 var det berre på TV at NRK hadde ein nynorskdel på meir enn 25 prosent. 27,2 prosent av innhaldet var på nynorsk.
NRK publiserte tala 9. februar 2023, etter at Framtida.no kontakta NRK for å få tilgang på tala.
Bakpå på nett
På radio var 22,7 prosent på nynorsk, medan nynorskdelen på nett var på 20,9 prosent.
– Nynorskoppdraget er ein viktig del av kringkastaroppdraget vårt og vi jobbar no iherdig for at 25 prosent av det vi produserer på kvar av dei tre ulike plattformene, TV, nett og mobil, skal vere på nynorsk, understrekar kringkastingssjefen.
Sjølv om nynorskdelen på nett framleis er eit stykke unna å nå 25 prosent, var det i fjor ein oppgang samanlikna med 2021, då det var 19 prosent nynorsk og 2020 med 17 prosent nynorsk.
Mållaget: Nett bør vere hovudprioritet
– Det er gledeleg at NRK har klart å nå kravet totalt, det skulle for så vidt berre mangle, seier mållagsleiar Peder Lofnes Hauge på telefon til Framtida.no.
– Vi veit jo at det ikkje alltid har vore tilfelle, så det er kjekt at dei har kome opp på eit nivå som forhåpentlegvis er den nye normalen, held han fram.
Peder Lofnes Hauge på talarstolen. Foto: NM
Hauge forventar at NRK held fram arbeidet med å auke nynorskbruken, og understrekar at 25 prosent nynorsk bør vere eit minstekrav.
– Frå Mållaget si side har vi store forventingar om at bruken aukar totalt godt over 25 prosent, og ikkje minst at dei klarer det på nett.
Å auke delen nynorsk på nett bør vere hovudprioriteten til NRK for året.
– Det er kjempeviktig, fordi nrk.no er ei så viktig kjelde for nyheiter for så mange nordmenn, seier han, og legg til at auken frå i fjor viser at NRK er opptekne av og ønskjer å få opp prosenten.
Språksjef Karoline Riise Kristiansen fortel at dei jobbar strategisk for å auke nynorskprosenten på alle plattformen
– I løpet av dei siste åra har vi sett i gang fleire konkrete tiltak for å auke bruken av nynorsk i NRK. To av desse tiltaka er auka bruk av språkteknologi og rekruttering av fleire nynorskbrukarar. Spesielt viktig har det vore å auke bruken av nynorsk på NRK.no, noko vi no er nøgde med å sjå effekten av.
Ikkje oversikt over sosiale medium
I tillegg til å ha innhald på TV, radio og nrk.no, legg NRK ut innhald på Facebook, Instagram, Snapchat og TikTok.
Framtida.no har spurt NRK om kor stor del av innhaldet på NRK sine sosiale medium-plattformer som er på nynorsk.
Analysesjef Kristian Tolonen opplyser at NRK ikkje har tilgang den type data frå andre medieselskap og aktørar.
Språksjef Karoline Riise Kristiansen utdjupar at retningslinjene for deling i sosiale medium, er at språk følgjer sak.
– Så når ei sak er skriven på nynorsk og «blir til» ei Snapchat-historie, så er Snapchat-historia også på nynorsk. Når vi deler på Facebook, deler vi nynorsktekst for nynorsksak og liknande, svarar ho i ein e-post til Framtida.no.
Til venstre er den einaste Snapchat-historia Framtida.no kunne finna på nynorsk hjå NRK 9. februar 2023. Til høgre er ei oversikt over nokre av NRK sine siste Instagram-postar. Skjermdump: NRK
Mållagsleiaren peikar på at det er viktig med nynorsk i sosiale medium, ikkje minst for å nå unge språkbrukarar.
– Dei brukar mykje meir tid på sosiale medium enn på å sjå Dagsrevyen, for å seie det forsiktig. Så det håpar eg at dei lukkast med, seier Peder Lofnes Hauge.
Internett har tatt kontroll over norske klasserom. Vi må endre den digitale skulekvardagen.
Internett har kome for å bli. Det opnar verda og både spreier og jamnar ut tilgangen på kunnskap og informasjon. Samfunnet blir stadig meir digitalisert, og det er avgjerande at elevane utviklar digital kompetanse. Berre fantasien set grenser for læringspotensial digitale verktøy og ressursar gjev elevane.
Men omsetjingsprogram og kunstig intelligens rokkar no ved heile ideen om utdanning. Det må gjerne brukast i læringssituasjonar, men før styresmaktene får kontroll, er det opplagt at vurderingssituasjonar igjen må bli analoge. Dei må anten gjennomførast med penn og papir, eller gjerne med datamaskin utan internett og innebygd programvare ein kan jukse med. Du kan sjølvsagt ikkje måle eleven sin skrivekompetanse om ho har brukt eit program som produserer tekst som er kvalitativt like godt som mange lærarar kan.
Styresmaktene har over tid og i skiftande regime sett utviklinga, men møtt henne med ei passiv og naiv haldning. Kunnskapsminister Tonje Brenna (Ap) seier til VG at ho ikkje er så uroleg for at elevane vil bruke kunstig intelligens (KI) til å jukse, i ei sak om Andrea Holm Tanderø som har vist kor enkelt det er for elevane å bruke kunstig intelligens til å jukse.
Vi må gjerne «omfamne ny teknologi» og både prøve ut og forstå teknologien saman med elevane. Det er ingen som vil skru tida tilbake, men når vi har mist kontrollen over norsk skule, må nokon setje på bremsa. Ny teknologi må vere velkomen inn i klasseromma, men ikkje på sjølvstyr som i dag.
Den digitale skulevardagen er særleg utfordrande for nynorskelevane. Dei er ikkje andrarangs elevar, men får jamt over ei dårlegare lese- og skriveopplæring enn bokmålselevane. Kvifor? Jo, fordi opplæringa i stor grad skjer på bokmål. Det er ein enorm mangel på digitale læremiddel, læringsressursar og skriveprogram på nynorsk. Det er ein regelrett skandale at mange elevar får raude strekar under ord dei har skrive rett. Då koronapandemien herja og elevane sat vekesvis heime med digital undervisning, blei utfordringane sårbare nynorskelevar møter til dagleg, ytterlegare forsterka. Skal nynorskeelevane få innfridd retten til opplæring på eige språk, må dei få den same retten til og tilgangen på digitale læremiddel som bokmålselevane. Parallellitetskravet må treffe dei læremidla, læringsressursane og digitale verktøya som faktisk blir brukte i klasserommet.
Det må lovfestast at skulane berre skal bruke skriveprogram som stør både bokmål og nynorsk, utan atterhald.
Det er mitt klare inntrykk av både Brenna og regjeringa ho er ein del av, forstår at det krevst politisk handling for å jamne ut det skeive tilhøvet mellom bokmål og nynorsk – også i skulen. I dag får marknadskreftene spele fritt, kjøtvekta telje og fleirtalsmakta rå. Det er kanskje tida vi lever i, men særleg sosialdemokratisk er det vel neppe, og konsekvensane for nynorsken er stikk i strid med intensjonane i nye språklova. I dag råkar det dei om lag 75 tusen nynorskelevane hardast, men om det får halde fram, ser det ikkje særleg lyst ut for bokmålselevane heller.
Opplæringspolitikken og språkpolitikken i Noreg bør styrast av styresmaktene, ikkje av private IT-gigantar i California.
Me bruker cookies og andre tekniske løysingar for å forbetra opplevinga di av nettstaden vår, analysera bruksmønster og levera relevante annonser. I den oppdaterte personvernerklæringa vår kan du lesa meir om kva for informasjon me samlar inn og korleis denne blir brukt.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
