Det er Kommune-Noreg som skapar velferdssamfunnet. Nyheitsbrevet Mandag Morgen har undersøkt kva innbyggjarane meiner om velferdstilboda i kommunane. Undersøkinga syner at folk flest er best nøgde med dei kommunale velferdstenestene i dei minste kommunane. Desse kommunane gjer det best på områda helse, oppvekst og eldreomsorg.
Det er ikkje så lenge sidan forskar Iver B. Neumann terga på seg brorparten av alle nordmenn busette utanfor hovudstaden ved å stå fram som snusfornuftig betrevitar med bastante meiningar om noko han ikkje visste så mykje om. Det gjekk ikkje så bra. Aviser og bloggar hadde mykje fest og moro på sentralmakta og Neumann si rekning i fleire veker etterpå.
Når utdanningsdirektøren, helsedirektøren og barneombodet no har gått ut, i noko som ser ut til å vera ein delvis samordna aksjon, og åtvarar mot dårlege skuletilbod og helse- og barnevernstenester i småkommunane, kunne dette også fort ha blitt oppfatta som synsing frå makteliten i hovudstaden. Når det ikkje har gått slik, har nok dette å gjera med at desse toppbyråkratane uttalar seg om sine eigne fagområde. Sjølv om dei til no ikkje har dokumentert påstandane dei synsar om, reknar me så smått med at så profilerte fagfolk i det minste driv med kvalifisert synsing.
Det er ikkje sikkert dei gjer det. KS-direktør Sigrun Vågeng har bedd om dokumentasjon. Dette er viktig, for dersom embetsfolka faktisk klarar å prova at dei har rett, har Kommune-Noreg ei stor utfordring som må løysast – om nødvendig ved kommunesamanslåingar.
Men så er det spora som skræmer: I Danmark vart talet på kommunar redusert til ein tredel i 2007. I følgje Klassekampen har dette ført til at det er tilsett 1650 nye byråkratar, og at danske kommunar brukar mest ein milliard meir enn før reforma – fram til no. Avisa har intervjua Lars Olsen, som har skrive boka Eliternes triumf. Olsen meiner den danske reforma var eit eliteprosjekt som har skapt større avstand mellom politikarar og styringsverk. Lokalpolitikarar kjenner meir og meir avmakt i møtet med stadig fleire akademikarar og spesialistar, og reforma har såleis svekt det danske lokaldemokratiet.
Dei fleste norske kommunane klarar seg godt i dag. Utfordringane kjem først dersom dei får tilført nye store oppgåver, til dømes gjennom samhandlingsreforma, som lurer bak nova.
Mange har peika på at småkommunane slit med å rekruttera kvalifiserte fagfolk. Dette er nok rett, men problemet gjeld langt fleire enn småkommunar. Så lenge lønnsnivået i kommunane ligg under lønnsnivået i privat sektor, vil dette vera eit gjennomgåande problem. Og så lenge dei store bykommunane får overføringar som sikrar at dei har høve til å vera lønsleiande i høve til mindre kommunar, vil det vera vanskelegare å rekruttera fagfolk i ein liten eller mellomstor kommune enn i hovudstaden.
For alle kommunar handlar kampen om kompetansen om å skapa attraktivitet – vilje til å bu. Dersom statlege verkemiddel vert sette inn, kan denne kappestriden førast på meir likeverdige vilkår. Det fortener velferdskommunane.
